Chuẩn bị đọc

- Văn bản Việt Nam quê hương ta trích từ Bài thơ Hắc Hải, tuyển thơ Nguyễn Đình Thi, NXB Văn học 2011.

- Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003), sinh ở Luông-phơ-ra-băng, Lào, quê gốc ở Hà Nội là nghệ sĩ đa lĩnh vực: làm thơ, viết văn, sáng tác kịch và âm nhạc.

1. Nếu chọn một hình ảnh làm biểu tượng cho Việt Nam, em sẽ chọn hình ảnh nào?

Em sẽ chọn cây tre làm biểu tượng vì bao đời nay, cây tre gắn bó với cuộc sống, sinh hoạt của người dân Việt Nam. Lũy tre làng là hình ảnh quê hương khắc sâu trong tâm trí mỗi người, cây tre gắn với truyền thống chống giặc ngoại xâm bảo vệ bờ cõi, đồng thời có phẩm chất mộc mạc, giản dị, ngay thẳng, thủy chung như người dân Việt.

2. Em biết bài thơ hoặc bài hát nào về quê hương?

- Những bài thơ về quê hương: Quê hương của Đỗ Trung Quân, Nhớ con sông quê hương của Tế Hanh, Tổ quốc nhìn từ biển của Nguyễn Việt Chiến…

- Những bài hát về quê hương: Quảng Bình quê ta ơi của nhạc sĩ Hoàng Vân, Dáng đứng Bến Tre của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, Việt Nam quê hương tôi của nhạc sĩ Đỗ Nhuận…

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Tám dòng thơ này giúp em hình dung như thế nào về phong cảnh và con người Việt Nam?

- Tám dòng thơ này gợi cho người đọc hình dung phong cảnh đất nước với những cánh đồng thẳng cánh cò bay, những dãy núi trùng điệp.

- Đất nước Việt Nam với những những người dân cần cù, chịu khó, vất vả một nắng hai sương, chịu nhiều thương đau, mất mát hi sinh để có được cuộc sống bình yên.

2. Những dòng thơ này gợi cho em nghĩ đến đặc điểm nào của truyền thống dân tộc?

Những dòng thơ nhắc đến truyền thống yêu nước, đoàn kết chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Mỗi khi phải đối mặt với kẻ thù xâm lược, người dân Việt Nam buộc phải cầm vũ khí, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng để bảo vệ lãnh thổ và khi hòa bình, họ lại trở về với đồng ruộng, trở về với cuộc sống bình dị, mộc mạc.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Em hãy chỉ ra cách gieo vần và ngắt nhịp của bốn dòng thơ đầu.

- Cách gieo vần của bốn câu thơ đầu: ơi - trời; hơn - rờn - sơn.

- Cách ngắt nhịp: câu 1 và câu 3 nhịp 2/2/2, câu 2 và câu 4 nhịp 2/2/2/2.

2. Trong văn bản tác giả tập trung miêu tả những hình ảnh nào tiêu biểu cho đất nước, con người Việt Nam và nói đến những vẻ đẹp nào của quê hương?

- Hình ảnh tiêu biểu của con người Việt Nam: những người lao động cần cù, chịu khó; truyền thống đấu tranh bất khuất của ông cha, những tấm lòng chung thủy.

- Vẻ đẹp của quê hương: biển lúa mênh mông, cánh cò, dãy núi Trường Sơn, hoa thơm, quả ngọt…

3. Tìm và nêu tác dụng của những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ đặc sắc mà tác giả sử dụng để miêu tả cảnh sắc quê hương trong bốn dòng thơ đầu.

- Các biện pháp tu từ:

+ Biện pháp nhân hóa: “Việt Nam đất nước ta ơi”.

+ Biện pháp so sánh: “Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn”.

- Tác dụng của các biện pháp tu từ khiến cho hình ảnh đất nước trở nên gần gũi, thân quen, sinh động, gợi cảm hơn.

4. Tìm và nêu tác dụng của hình ảnh, từ ngữ đặc sắc được dùng để khắc họa vẻ đẹp của con người Việt Nam trong đoạn thơ còn lại.

- Sự vất vả, cần cù trong lao động: “vất vả in sâu”, “áo nâu nhuộm bùn”.

- Sự anh hùng, mạnh mẽ, kiên cường trong chiến đấu: “chịu nhiều đau thương”, “chìm trong máu lửa lại vùng đứng lên”, “Đạp quân thù xuống đất đen”.

- Sự hiền lành, chịu thương chịu khó khi trở về cuộc sống đời thường: “Súng gươm vứt bỏ lại hiền hơn xưa”.

- Sự thủy chung, khéo léo, chăm chỉ: “Yêu ai yêu trọn tấm lòng thủy chung”, “Tay người như có phép tiên”, “Trên tre lá cũng dệt nghìn bài thơ”.

5. Tình cảm của tác giả đối với quê hương, đất nước được thể hiện như thế nào trong văn bản? Hãy chỉ ra một số từ ngữ, hình ảnh thể hiện trực tiếp tình cảm ấy.

- Niềm tự hào về đất nước, quê hương qua những khung cảnh thiên nhiên và văn hóa, con người như (mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn, Quê hương biết mấy thân yêu).

- Đồng cảm với những vất vả, hi sinh của người dân (bao nhiêu đời đã chịu nhiều đau thương, mặt người vất vả in sâu).

- Tác giả đã thể hiện tình cảm yêu mến, quý trọng và tự hào đối với dân tộc và những gì mà cha ông đã tạo dựng.

6. Văn bản gợi cho em suy nghĩ và cảm xúc gì về con người và cảnh sắc quê hương?

Văn bản đã gợi cho em tình yêu quê hương, đất nước Việt Nam với những cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng, giàu sức sống và sự kính trọng, cảm phục những con người cần cù, chịu khó trong lao động, anh hùng, kiên cường trong chiến đấu và hiền lành, chăm chỉ, thủy chung trong cuộc sống đời thường.