- Hồi kí song đôi là cuốn hồi kí về cuộc đời của hai nhà thơ Huy Cận và Xuân Diệu. Hồi kí gồm hai tập. Tập 1: Tuổi trẻ và tình bạn kể về quãng đời thơ ấu cho đến tuổi thanh niên của Huy Cận và Xuân Diệu. Tập 2: Đổi thay và kiên định tiếp tục kể về tình bạn, hoạt động văn hóa, cứu quốc và nhiều hoạt động khác của hai ông.

- Văn bản Thương nhớ bầy ong được trích từ tập 1 kể về việc tổ ong của gia đình nhân vật tôi bay đi. Nhân vật tôi buồn thương nhưng không thể níu kéo được.

- Nhà thơ Huy Cận tên thật là Cù Huy Cận (1919 - 2005), quê ở Hà Tĩnh, ông là nhà thơ nổi tiếng trước Cách mạng Tháng Tám, những tác phẩm của ông thấm đẫm nỗi buồn thương mênh mang.

Chuẩn bị đọc

1. Đã bao giờ em phải chia tay mãi mãi với một con vật nuôi, một đồ chơi, một vật dụng… hết sức thân thiết đối với mình? Tâm trạng của em khi ấy thế nào?

Em từng phải chia tay với hai chú mèo mà em rất yêu thương nhưng vì sức khỏe (dị ứng với lông mèo) nên phải đưa cho người bạn nhờ nuôi hộ. Do môi trường mới không quen nên hai chú mèo đã bỏ nhà đi hoang và sau đó ăn nhầm bả chuột mà chết. Em rất buồn vì mất đi hai người bạn nhỏ từng gắn bó thân thiết như người thân trong quãng thời gian dài.

2. Em hãy tìm hiểu về công việc nuôi ong và tình cảm của người nuôi ong với bầy ong của mình.

Cũng giống như những loài thú cưng khác, người nuôi ong rất quan tâm, chăm sóc và yêu quý đàn ong của mình.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu văn nào trong đoạn này giải thích thế nào là ong “trại”?

“Ong trại” có nghĩa là một phần đàn ong rời bỏ tổ nhà, mang theo một ong chúa (con duy nhất trong đàn ong có khả năng sinh sản) đi nơi khác xây tổ mới.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Những dấu hiệu nào đã giúp em biết văn bản trên thuộc thể hồi kí?

- Người kể chuyện ngôi thứ nhất, xưng “tôi”.

- Kể lại những sự việc mà người viết trực tiếp tham dự trong quá khứ. Tác giả đã kể lại sự việc gia đình nuôi ong và chứng kiến cảnh “ong trại” với tâm trạng buồn bã.

- Tác giả ghi chép lại những sự việc có thật khi chứng kiến “ong trại” và thể hiện tâm sự, chiêm nghiệm của tác giả.

2. Trong câu văn “Và ý thơ cuộc đời, ý thơ vũ trụ, cái xa xôi vắng vẻ sau này ám ảnh tôi, ngày thơ bé tôi đã nghe rồi, mỗi lần ong trại”, theo em, có thể bỏ bớt cụm từ “sau này” hoặc “ngày thơ bé” được không? Vì sao? Từ đó nêu tác dụng của việc sử dụng các cụm từ chỉ thời gian trong hồi kí.

- Không thể bỏ bớt cụm từ  “sau này” hoặc “ngày thơ bé” vì câu văn thể hiện những cảm xúc, suy tư trong quá khứ đã ảnh hưởng đến ý thơ, những cảm xúc trong thơ của tác giả sau này.

- Tác dụng của việc sử dụng các cụm từ chỉ thời gian trong hồi kí:

+ Đó là mối liên hệ giữa quá khứ với hiện tại và tương lai. Nếu bỏ bớt cụm từ, người đọc sẽ không hiểu được ý nghĩa của câu văn.

+ Các sự việc trong hồi kí thường được kể theo trình tự thời gian. Vì vậy cần có các cụm từ chỉ thời gian để xác định được thời điểm xảy ra sự việc.

3. Tìm trong văn bản một số từ ngữ, câu văn diễn tả nỗi buồn của nhân vật “tôi” khi chứng kiến bầy ong bỏ tổ bay đi. Em có nhận xét gì về tình cảm mà cậu bé dành cho bầy ong?

- Một số từ ngữ, câu văn diễn tả nỗi buồn của nhân vật “tôi” khi chứng kiến bầy ong bỏ tổ bay đi:

+ Buồn nhất là mấy lần ong trại.

+ Tôi cũng ném đất vụn lên nhưng không ăn thua gì.

+ Tôi nhìn theo, buồn không nói được.

+ Nhìn ong trại đi, tưởng như một mảnh hồn của tôi đã san đi nơi khác.

- Qua những câu văn cho thấy cậu bé có tình cảm yêu mến đặc biệt với bầy ong, khi chúng bay đi, cậu cảm thấy buồn bã, như mất đi một mảnh hồn.

4. Để tái hiện lại quá khứ một cách chân thực, sinh động người viết hồi kí có thể tập trung kể lại sự việc, cũng có thể vừa kể lại sự việc vừa kể lại cảm xúc, suy tư của mình trước sự việc ấy. Theo em, Thương nhớ bầy ong thuộc trường hợp nào trong hai trường hợp trên? Dựa vào đâu có thể khẳng định như vậy?

- Thương nhớ bầy ong thuộc kiểu hồi kí vừa kể lại sự việc vừa kể lại cảm xúc, suy tư của mình trước sự việc ấy.

- Nhân vật tôi đã kể về những lần ong trại và từ đó thể hiện những suy nghĩ, chiêm nghiệm của mình: những vật vô tri vô giác, nhỏ nhẻ, vụn vặt cũng chứa đựng linh hồn và khiến ta yêu mến. Những cảm xúc ngày thơ bé đó đã ảnh hưởng, ám ảnh đến những sáng tác sau này của tác giả.

5. Em có nhận xét gì về cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên, loài vật của nhân vật “tôi”?

Nhân vật tôi đã quan sát, cảm nhận thiên nhiên, loài vật bằng tất cả các giác quan và tâm hồn tinh tế của mình, từ đó phát hiện ra những điều sâu sắc: mọi vật đều mang linh hồn, gần gũi và thân thuộc với con người.

6. Đọc Thương nhớ bầy ong, có bạn khẳng định rằng nhân vật cậu bé xưng “tôi”, trong văn bản chính là tác giả Cù Huy Cận, một số bạn khác lại cho là không phải như vậy. Cho biết ý kiến của em về các nhận định trên.

Nhân vật “tôi” trong văn bản chính là tác giả Cù Huy Cận được thể hiện qua câu văn “Và ý thơ cuộc đời, ý thơ vũ trụ, cái xa xôi vắng vẻ sau này ám ảnh tôi, ngày thơ bé tôi đã nghe rồi, mỗi lần ong trại” vì những bài thơ sau này của ông thường thấm đẫm một nỗi buồn mênh mang khó tả.