- Truyện cổ tích là thể loại truyện kể dân gian, kết quả của trí tưởng tượng dân gian, xoay quanh cuộc đời, số phận của một số kiểu nhân vật. Truyện cổ tích thể hiện cách nhìn, cách nghĩ của người xưa đối với cuộc sống, đồng thời nói lên ước mơ về một xã hội công bằng, tốt đẹp.

- Cốt truyện cổ tích thường có yếu tố hoang đường, kì ảo, mở đầu bằng “Ngày xửa ngày xưa...” và kết thúc có hậu. Truyện được kể theo trình tự thời gian.

- Truyện cổ tích thường kể về một số kiểu nhân vật như nhân vật bất hạnh, nhân vật dũng sĩ, nhân vật thông minh... Phẩm chất của nhân vật truyện cổ tích chủ yếu được thể hiện qua hành động.

Chuẩn bị đọc

1. Đã bao giờ em đánh giá người khác chỉ qua hình thức bên ngoài? Cách đánh giá như vậy có chính xác không?

- Có đôi khi em cũng đánh giá người khác qua hình thức bên ngoài, ví dụ khi thấy đầu tóc bạn rối bù thì em nghĩ bạn lười biếng, không vệ sinh.

- Cách đánh giá qua vẻ bề ngoài rất phiến diện vì hình thức bên ngoài không thể hiện hết được bản chất của con người.

2. Nhan đề văn bản gợi cho em liên tưởng gì?

Nhan đề gợi cho em liên tưởng đến một người có ngoại hình tròn, lông tóc lởm chởm rất khác lạ, không giống người bình thường.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Những chi tiết trong phần mở đầu giúp em biết được gì về nhân vật Sọ Dừa?

- Sọ Dừa mồ côi cha khi còn ở trong bụng mẹ.

- Mẹ Sọ Dừa uống nước trong cái gáo dừa và có mang.

- Lúc vừa sinh ra, Sọ Dừa không chân không tay, tròn như cái sọ dừa.

2. Theo em, Sọ Dừa có tìm được lễ vật hay không?

Sọ Dừa sẽ tìm được lễ vật vì Sọ Dừa không phải người bình thường lại rất hiền lành, lương thiện nên sẽ nhận được sự giúp đỡ.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Truyện cổ tích thường kể về nhân vật bất hạnh (người mồ côi, người mang lốt vật...), nhân vật dũng sĩ, nhân vật thông minh. Theo em, Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật nào?

Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật bất hạnh có ngoại hình xấu xí.

2. Sắp xếp lại các sự việc theo đúng trình từ xảy ra trong truyện:

a. Bà mẹ đi hái củi, uống nước trong sọ dừa rồi có mang, sinh ra Sọ Dừa dị hình dị dạng.

b. Sọ Dừa chăm lo học hành, đỗ trạng và đi sứ.

c. Sọ Dừa đi sứ về, hết sức vui mừng khi gặp lại vợ trên đảo.

d. Ở nhà phú ông, Sọ Dừa gặp được cô Út và kết hôn với cô, trút bỏ lốt xấu xí.

đ. Hai người chị hại em, đẩy vợ Sọ Dừa xuống biển.

e. Nhờ làm theo lời dặn của chồng, người vợ thoát nạn và sống trên đảo hoang.

g. Hai người chị xấu hổ bỏ đi biệt xứ.

h. Sọ Dừa xin đi chăn bò ở nhà phú ông để phụ giúp mẹ già.

Sắp xếp các sự việc theo trình tự đúng là a, h, d, b, đ, e, c, g.

3. Phẩm chất của nhân vật trong truyện cổ tích thường được bộc lộ qua chuỗi hành động xuyên suốt tác phẩm. Điều này được thể hiện như thế nào qua nhân vật Sọ Dừa?

- Sọ Dừa rất thông minh, chăm chỉ, biết lo xa.

- Những chi tiết thể hiện các phẩm chất trên:

+ Chủ động xin đi chăn bò cho phú ông để giúp đỡ mẹ.

+ Chăn bò rất chăm chỉ: ngày nắng cũng như ngày mưa, bò con nào con nấy bụng no căng.

+ Tài thổi sáo rất hay (tiếng sáo véo von).

+ Sắm đủ lễ vật theo yêu cầu của phú ông để xin cưới vợ (một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm).

+ Thông minh khác thường, ngày đêm miệt mài đèn sách và đỗ Trạng nguyên.

+ Dự đoán, lo xa mọi chuyện (khi phải xa nhà, đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà, dặn vợ mang theo người phòng khi dùng đến).

4. Hãy chỉ ra các yếu tố kì ảo được sử dụng trong truyện Sọ Dừa. Theo em, các yếu tố kì ảo trong truyện này có vai trò gì?

- Các yếu tố kì ảo:

+ Bà mẹ uống nước từ cái sọ dừa và có mang, sinh ra Sọ Dừa không có tay chân, tròn như quả dừa.

+ Sọ Dừa không có chân tay nhưng chăn bò rất giỏi.

+ Sọ Dừa biến thành chàng trai khôi ngô, thổi sáo chăn bò.

+ Sọ Dừa dự đoán được tương lai nên đưa cho vợ con dao, quả trứng.

+ Vợ Sọ Dừa bị hai cô chị hại đẩy xuống biển, cô lấy dao đâm chết cá và mổ bụng chui ra.

- Vai trò của các yếu tố kì ảo:

+ Tạo sự hấp dẫn, thú vị cho câu chuyện.

+ Bộc lộ những phẩm chất tốt đẹp, đáng quý của con người.

+ Giúp nhân vật bất hạnh có thể thay đổi cuộc sống tốt hơn, thể hiện quan điểm, mong ước của nhân dân về cuộc sống ở hiền gặp lành.

5. Xác định đề tài của truyện.

Khẳng định, đề cao giá trị đích thực của con người là các phẩm chất, nội tâm bên trong chứ không phải ngoại hình bên ngoài.

6. Cho biết chủ đề của truyện.

Thể hiện ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng, người tốt sẽ gặp lành, kẻ ác sẽ bị quả báo.

7. Qua truyện Sọ Dừa, em học gì về cách nhìn nhận, đánh giá con người?

Qua câu chuyện, em rút ra bài học là không nên nhìn nhận, đánh giá con người qua vẻ bề ngoài mà cần coi trọng phẩm chất, tính cách, vẻ đẹp nội tâm.