- Văn bản thông tin là văn bản có mục đích chuyển tải thông tin một cách tin cậy, xác thực.
- Sa-pô là đoạn văn ngắn nằm ngay dưới nhan đề văn bản nhằm giới thiệu tóm tắt nội dung bài viết và sự lôi cuốn đối với người đọc.
- Nhan đề là tên của văn bản thể hiện nội dung chính của văn bản.
- Đề mục là tên của một chương, mục, hoặc một phần của văn bản. Đề mục giúp cho bố cục văn bản mạch lạc và dễ tiếp nhận. Dưới mỗi đề mục là một hoặc một vài đoạn văn tạo thành bộ phận của toàn văn bản.
- Thuyết minh thuật lại một sự kiện thuộc thể loại văn bản thông tin. Mục đích của kiểu văn bản này là giới thiệu, thuyết minh về sự kiện, giúp người đọc hình dung được quá trình diễn biến của sự kiện và các thông tin lên quan.
Đặc điểm nổi bật của kiểu bài này là:
+ Trình bày các hoạt động theo trình tự thời gian.
+ Kết hợp tường thuật với miêu tả, biểu cảm, kết hợp sử dụng phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ.
+ Thông tin về sự kiện đảm bảo tính chính xác, độ tin cậy.
- Dấu chấm phẩy là dấu câu được dùng để:
+ Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
+ Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
Ví dụ: Nếu có thể làm một chuyến du lịch trở về thăm Trái Đất cách nay 140 triệu năm, bạn sẽ thấy vô số các loài tảo, bọt biển, rêu, nấm, sâu, bọ, tôm, cua; chiêm ngưỡng cảnh tượng đa sắc của hoa, của những cánh bướm; nghe thấy tiếng vo ve của ong, tiếng hót du dương của chim; sửng sốt trước những con khủng long khổng lồ và các loài thằn lằn tiền sử khác.
+ Trong câu trên, tác giả đã liệt kê chuỗi hình ảnh của Trái Đất cách nay 140 triệu năm và sử dụng hai dấu chấm phẩy để phân định ranh giới giữa các hình ảnh.
- Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ là các hình ảnh, sơ đồ, số liệu… được sử dụng trong văn bản. Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ được sử dụng nhằm mục đích bổ sung thông tin để làm rõ và tăng tính thuyết phục cho nội dung văn bản, giúp người đọc tiếp nhận thông tin một cách trực quan và dễ dàng hơn.
Ví dụ: những hình ảnh trong văn bản Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro giúp người đọc hình dung rõ hơn về nghi thức và hoạt động trong buổi lễ này.
- Văn bản Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro của tác giả Văn Quang, Văn Tuyên trích từ tác phẩm Lễ cúng Thần Lúa Sa Yang Va của người Chơ-ro, đăng trên Báo ảnh Dân tộc và miền núi số ra ngày 4/4/2007.

Chuẩn bị đọc

1. Cây lúa có vai trò như thế nào đối với đời sống của người Việt Nam?

Cây lúa đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc sống vì gạo là lương thực chính của người Việt Nam; từ gạo có thể chế biến ra nhiều loại thức ăn như: xôi; bánh chưng, bánh giầy; bún, phở...; cây lúa là biểu tượng của nền văn minh lúa nước, có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân.

2. Hãy chia sẻ với các bạn một lễ hội về cây lúa mà em biết.

Trải nghiệm cùng văn bản

Cây nêu trong lễ cúng Thần Lúa được làm bằng vật liệu gì và có hình thù như thế nào?

- Cây nêu trong lễ cúng Thần Lúa được làm từ cây vàng nghệ, thân buộc lá dứa.

- Hình thù của cây nêu trong lễ cúng Thần Lúa:

Ngọn của cây nêu có hình bông lúa lớn, phía trên gắn chùm lúa nhiều hạt và bốn tia tỏa ra bốn hướng: hai tia gắn lông chim chèo bẻo (biểu tượng cho sự mạnh mẽ, khôn ngoan), hai tia gắn lông gà (biểu tượng cho sự sung túc của gia chủ).

Suy ngẫm và phản hồi

1. Những dấu hiệu nào giúp em nhận biết Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro là một văn bản thông tin? Theo em văn bản này được viết nhằm mục đích gì?

- Những dấu hiệu giúp nhận biết Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro là một văn bản thông tin:

+ Văn bản chuyển tải thông tin về lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro.

+ Các hoạt động của văn bản được trình bày theo trình tự thời gian: bắt đầu lễ, quá trình làm lễ và kết thúc lễ cúng.

+ Kết hợp tường thuật với miêu tả, biểu cảm, kết hợp sử dụng phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ.

+ Thông tin về sự kiện đảm bảo tính chính xác, độ tin cậy.

- Mục đích của văn bản là cung cấp cho người đọc kiến thức về văn hóa, phong tục của bà con dân tộc Chơ-ro.

2. Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro gồm những hoạt động nào? Các hoạt động ấy được liệt kê theo trình tự nào?

- Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro gồm những hoạt động:

+ Làm cây nêu.

+ Rước hồn lúa.

+ Mang gùi ra rẫy.

+ Vái các thần linh, cắt bụi lúa đem về.

+ Đọc lời khấn.

+ Dự tiệc.

- Các hoạt động được liệt kê theo trình tự thời gian diễn ra buổi lễ.

3. Trong đoạn văn sau câu nào tường thuật sự kiện, câu nào miêu tả sự kiện, câu nào thể hiện cảm xúc của người viết?

Khi cúng xong, mọi người trở lên nhà sàn chính để dự tiệc. Mở đầu buổi tiệc, theo truyền thống mẫu hệ, người phụ nữ lớn tuổi nhất trong gia đình sẽ uống li rượu đầu tiên, sau đó mới mời khách theo thứ bậc tuổi tác. Trong thời gian dự tiệc, mọi người vừa ăn uống vui vẻ, vừa nhảy múa, ca hát trong âm thanh trầm bổng, dặt dìu của dàn cồng chiêng và nhiều nhạc cụ dân tộc khác như đàn tre, kèn môi, kèn chia... Thật tưng bừng, náo nhiệt!

- Câu tường thuật sự kiện:

+ Khi cúng xong, mọi người trở lên nhà sàn chính để dự tiệc.

+ Mở đầu buổi tiệc, theo truyền thống mẫu hệ, người phụ nữ lớn tuổi nhất trong gia đình sẽ uống li rượu đầu tiên, sau đó mới mời khách theo thứ bậc tuổi tác.

- Câu miêu tả sự kiện:

Trong thời gian dự tiệc, mọi người vừa ăn uống vui vẻ, vừa nhảy múa, ca hát trong âm thanh trầm bổng, dặt dìu của dàn cồng chiêng và nhiều nhạc cụ dân tộc khác như đàn tre, kèn môi, kèn chia...

- Câu miêu thể hiện cảm xúc của người viết: Thật tưng bừng, náo nhiệt!

4. Văn bản Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro có phải là văn bản thuyết minh thuật lại một sự kiện? Hãy lí giải?

- Văn bản Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro là văn bản thuyết minh thuật lại một sự kiện.

- Vì văn bản giới thiệu, thuyết minh, cung cấp cho người đọc thông tin, giải thích về sự vật, hiện tượng  xoay quanh lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro.

Văn bản trình bày các hoạt động theo trình tự thời gian, đảm bảo tính chính xác, độ tin cậy.

5. Văn bản giúp em hiểu gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên?

- Lễ cúng Thần Lúa của người Chơ-ro là một nét sinh hoạt độc đáo, góp phần làm phong phú di sản văn hóa của dân tộc.

- Qua lễ hội, có thể cảm nhận mối giao hòa giữa con người với thiên thiên, ước mơ về cuộc sống ấm no, hạnh phúc và lòng biết ơn của con người với thiên nhiên.