- Kí là thể loại văn học coi trọng sự thật và những trải nghiệm, chứng kiến của người viết. Trong kí, có những tác phẩm thiên về kể sự việc như hồi kí, du kí… có những tác phẩm thiên về biểu cảm như tùy bút, tản văn.

- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Văn bản Lao xao ngày hè được trích từ chương 6 trong tác phẩm Tuổi thơ im lặng của nhà văn Duy Khán. Nhà văn Duy Khán (1934 - 1993), tên khai sinh là Nguyễn Duy Khán, sinh tại Quế Võ, Bắc Ninh.

- Tuổi thơ im lặng là chuỗi hồi ức của tác giả về quê hương, gia đình, người thân gắn với thời niên thiếu. Đó là những sự thật được tác giả ghi nhớ và mang theo suốt một chặng đường dài.

Chuẩn bị đọc

Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

- Mùa hè được học sinh yêu thích và trông đợi vì đó là khoảng thời gian nghỉ ngơi sau một năm học hành căng thẳng, các em được đi du lịch hoặc về quê thăm ông bà và được thỏa sức chơi đùa cùng bạn bè.

 - Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi Vũng Tàu, khung cảnh thiên nhiên vùng biển thật tuyệt vời với những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, nước biển trong xanh và thưởng thức những món ăn từ hải sản rất hấp dẫn.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản. Đó là từ nào?

Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ bồ các (cũng gọi là ác là).

2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài.

3. Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”?

- Những hiểu biết và cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi đều là những kiến thức cơ bản về loài chim.

- Nhưng nhân vật tôi am hiểu sâu sắc hơn vì có cơ hội quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở quê. Còn em sống ở thành phố nên chỉ biết chút ít về các loài chim hiền lành như sẻ, bồ câu, sáo.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Bức tranh cuộc sống trong Lao xao ngày hè được miêu tả qua cảm nhận của ai, theo ngôi kể nào?

Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.

2. Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?

- Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:

+ “Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm”.

+ "Con diều hâu lao như mũi tên xuống, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu".

+ "Lông diều hâu bay vung tứ linh, miệng kêu la "chéc, chéc", con mồi rời mỏ diều hâu rơi xuống như một quả rụng".

- Vệc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sinh động hơn.

3. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh mà theo em, đã góp phần làm nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó cho biết, người kể chuyện đã cảm nhận cái “lao xao” ấy bằng những giác quan nào?

- Một số âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bìm bịp”, “chéc chéc”, tiếng gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”, nước chảy ào ào, tiếng chó thủng thẳng…

- Hình ảnh:

+ Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.

+ Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

+ Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.

+ Một đàn chim ngói sạt qua rồi vội vã kéo nhau về hướng mặt trời lặn.

+ Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

- Người kể chuyện cảm nhận cái lao xao của mùa hè bằng cả thính giác và thị giác.

4. Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.

Chủ đề của văn bản thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp ấy.

5. Đọc kĩ đoạn văn:

Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về; trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve; trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng… Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!

Theo em tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng khi được trải qua những mùa hè sôi động và khát vọng tiếc nuối, muốn lưu giữ những khoảnh khắc ấy.

6. Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.