- Văn nghị luận là loại văn bản có mục đích chính nhằm thuyết phục người đọc (người nghe) về một vấn đề. Trong cuộc sống, ta thường gặp văn nghị luận dưới dạng ý kiến trong cuộc họp, bài bình luận, xã luận… Trong bài văn nghị luận, người viết trình bày ý kiến về một vấn đề mà mình quan tâm, sử dụng lí lẽ, bằng chứng để củng cố cho ý kiến của mình.
+ Lí lẽ: cơ sở cho ý kiến, quan điểm của người viết.
+ Bằng chứng: những minh chứng làm rõ cho lí lẽ, có thể là nhân vật, sự kiện, số liệu từ thực tế.
- Trong văn nghị luận, ý kiến, lí lẽ, bằng chứng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Các lí lẽ, bằng chứng giúp củng cố ý kiến.
- Từ mượn.
+ Tiếng Việt vay mượn nhiều từ của tiếng nước ngoài để làm giàu cho vốn từ của mình.
+ Tiếng Việt mượn nhiều từ của tiếng Hán. Ví dụ: thiên nhiên, hải đăng, giáo dục… Ngoài ra tiếng Việt còn mượn từ của một số ngôn ngữ khác như tiếng Pháp, tiếng Anh… Ví dụ: vi-ta-min, ra-đi-ô, ti vi, xích lô.
+ Mượn từ là một cách để phát triển vốn từ. Tuy vậy, để bảo vệ sự trong sáng của ngôn ngữ dân tộc, không nên mượn từ tùy tiện.
- Yếu tố Hán Việt.
+ Trong tiếng Việt có một số lượng lớn các yếu tố Hán Việt có khả năng cấu tạo nên rất nhiều từ khác nhau. Ví dụ: hải trong hải sản, hải quân, lãnh hải…; gia trong gia đình, gia sản, gia giáo, gia tộc…
+ Việc hiểu chính xác và sử dụng đúng các yếu tố Hán Việt đóng vai trò rất quan trọng trong giao tiếp.
- Văn bản Học thầy, học bạn của tác giả Nguyễn Thanh Tú (Văn biểu cảm – nghị luận, Trần Đình Sử), NXB Giáo dục xuất bản năm 2001.

Chuẩn bị đọc

Việc học hỏi từ thầy cô, bạn bè có ý nghĩa gì đối với chúng ta?

Việc học hỏi từ thầy cô, bạn bè giúp chúng ta tích lũy nhiều kiến thức hay, bổ ích, học hỏi những kĩ năng, cách tư duy, ứng xử, từ đó hoàn thiện và phát triển bản thân. Ngoài ra, việc học hỏi còn giúp chúng ta nâng cao sự đoàn kết, gắn bó, gần gũi với bạn bè, thầy cô.

Trải nghiệm cùng văn bản

Trong đoạn này, tác giả kể câu chuyện về thời tuổi trẻ của Lê-ô-na-rơ-đô Đa Vin-chi nhằm mục đích gì?

- Tác giả kể câu chuyện về thời tuổi trẻ của Lê-ô-na-rơ-đô Đa Vin-chi nhằm khẳng định vai trò quan trọng của người thầy đối với sự thành công của học trò. Nếu không có người thầy tận tình chỉ đạo, dẫn dắt, thì dù Đa Vin-chi là thiên tài cũng khó thành công.

- Qua câu chuyện, tác giả muốn nhấn mạnh vai trò của người thầy rất quan trọng.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Xác định những câu văn thể hiện ý kiến của người viết về việc học thầy, học bạn.

- "Trong cuộc đời mỗi người, học từ thầy là quan trọng nhất".

- "Ngoài tài năng thiên bẩm, không thể không nhắc đến sự dẫn dắt của người thầy".

- "Học hỏi từ bạn bè cũng rất cần thiết".

- "Việc học ở bạn thuận lợi ở chỗ với bạn bè cùng trang lứa, cùng hứng thú, cùng tâm lí thì việc học hỏi, truyền thụ cho nhau có phần thoải mái, dễ dàng hơn".

2. Để thuyết phục người đọc về tầm quan trọng của việc học thầy, học bạn, tác giả đã sử dụng những lí lẽ, bằng chứng nào?

- Tác giả đưa ra quan điểm của bản thân với dẫn chứng cụ thể, xác thực để làm rõ, chứng minh cho luận điểm của mình thông qua bằng chứng: kể câu chuyện thời tuổi trẻ của danh họa người Ý Lê-ô-na-rơ-đô Đa Vin-chi.

- Đưa ra câu chuyện của danh họa nổi tiếng, tác giả đã thuyết phục người đọc về tầm quan trọng của việc học thầy, dù có tài năng thiên bẩm nhưng không thể chối bỏ vai trò của người thầy đã góp phần tạo ra sự thành công của học trò.

- Để thuyết phục người đọc rằng việc học bạn cũng rất quan trọng, tác giả đưa ra luận điểm, lí lẽ cụ thể để thuyết phục người đọc như học cùng bạn sẽ dễ học hỏi, truyền đạt hơn vì cùng trang lứa hay học nhóm cũng là giải pháp tốt.

3. Các từ "mặt khác", "hơn nữa" trong văn bản có tác dụng gì?

Các từ "mặt khác", "hơn nữa" có tác dụng nối các luận điểm lại với nhau mạch lạc, logic và bổ sung thêm ý, thêm luận điểm, luận cứ cho ý trước, đoạn văn trước làm tăng sức gợi cho đoạn văn.

4. Hình ảnh so sánh trong câu cuối của văn bản giúp em hiểu gì về mối quan hệ giữa học thầy và học bạn?

- Hình ảnh so sánh trong câu cuối của văn bản cho thấy học thầy và học bạn luôn song hành với nhau.

- Học thầy, học bạn có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với nhau, không thể thiếu một trong hai trên con đường đi đến thành công.

5. Tóm tắt văn bản nghị luận là trình bày ngắn gọn nội dung của văn bản bằng ngôn ngữ của mình dựa trên việc nhận ra ý kiến của người viết, các lí lẽ, bằng chứng làm rõ cho ý kiến. Hãy hoàn thành sơ đồ sau (SGK) và viết đoạn văn tóm tắt văn bản Học thầy, học bạn (khoảng 150 đến 200 chữ).

- Ý kiến 1: Học từ thầy là quan trọng.

+ Lí lẽ: nếu chúng ta không có người thầy hiểu biết, giàu kinh nghiệm truyền thụ, dìu dắt thì khó làm tốt nghề nghiệp mà mình đã chọn.

+ Bằng chứng: danh họa Lê-ô-rơ-đô Đa Vin-chi nếu không có sự dẫn dắt của thầy Ve-rốc-chi-ô thì dù có tài năng thiêm bẩm cũng khó có sự nghiệp thành công.

- Ý kiến 2: Học từ bạn cũng rất cần thiết.

+ Lí lẽ: ngoài việc học hỏi từ thầy, chúng ta còn cần học hỏi từ bạn bè cùng lớp, cùng trang lứa, học hồi từ đồng nghiệp.

+ Bằng chứng: việc học hỏi từ những người bạn cùng lớp, cùng trang lứa sẽ càng hứng thú vì cùng độ tuổi, tâm lí.

6. Theo em, làm thế nào để việc "học thầy, học bạn" được hiệu quả?

Để việc học thầy, học bạn hiệu quả, phải biết lắng nghe ý kiến từ người khác, phải ham học hỏi, không ngại khó ngại khổ, tích cực đặt câu hỏi và có tinh thần tự giác cao.