I. Tiểu dẫn

- Lê Hữu Trác (1720 – 1791) tên hiệu là Hải Thượng Lãn Ông, quê ở làng liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc huyện Yên Mĩ, tỉnh Hưng Yên). Ông là một danh y đồng thời là nhà văn nhà thơ lớn.

- Tác phẩm Thượng kinh kí sự (Kí sự đến kinh đô) được viết vào năm 1783, nằm ở cuối bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh (66 quyển).

- Đoạn Vào phủ chúa Trịnh nói về việc tác giả lên tới kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho Trịnh Cán.

II. Văn bản (SGK)

1. Quang cảnh trong phủ chúa

- Phải qua mấy lần cửa, vườn hoa đầy sắc hương và tiếng chim ríu rít, những dãy hành lang quanh co nối tiếp nhau.

- Đến hậu mã – nơi quân Hậu mã chờ sẵn để chúa sai, cột và bao lơn lượn vòng, nhà “Đại đường” tất cả các cột và đồ dùng đều sơn son thiếp vàng…

- Vào nội cung, cảnh càng xa hoa tráng lệ: Trướng gấm, màn là, sập vàng, ghế rồng, hương hoa ngào ngạt…

- Cảnh xa hoa, lộng lẫy tấp nập ở phủ chúa “khác hẳn người thường” đến mức không tưởng tượng nổi, “khác nào ngư phủ đào nguyên thưa nào”.

+ Được mời ăn cơm “toàn của ngon vật lạ”.

+ Nơi phủ chúa cái gì cũng đẹp, cái gì cũng sang nhưng tác giả dửng dưng, không đồng tình với cuộc sống quá tiện nghi, quá sang trọng, khác thường như vậy. Đó là cuộc sống ăn chơi, hưởng lạc xa xỉ nhưng không có tự do, sinh khí.

2. Những chi tiết làm nổi bật giá trị hiện thực

- Tác giả đi qua mấy lần cửa đến một cái điếm, ở đó “có những cây lạ lùng và những hòn đá lì lạ… cột và bao lơn lượn vòng”.

- Vượt qua một cái cửa lớn, tác giả bị chặn lại vì ăn mặc có vẻ lạ lùng.

- Qua một đại đường rồi đến một gác tía, qua một cửa nữa là “ nhà lớn thật cao và rộng, hai bên hai cái kiệu… trên sập mắc một cái võng điều”.

- Tác giả cảm thấy bị ngợp, bị động trước cảnh uy nghi cẩn mật quá mức tưởng tượng… vẽ nên bức tranh sinh động, đầy hiện thực về cuộc sống xa hoa, uy quyền của chúa Trịnh.

3. Diễn biến tâm tư của tác giả

- Tuy hiểu rõ căn bệnh của thế tử nhưng sợ chữa khỏi ngay sẽ bị giữ lại bên chúa, bị công danh trói buộc, ông là người khinh thường danh lợi.

- Ông muốn chữa bệnh cầm chừng cho thế tử nhưng lại thấy trái với y đức, phụ lòng của cha ông… Chứng tỏ lương tâm, đức độ của người thầy thuốc.

- Khi đã quyết định chữa bệnh cho thế tử, mặc dù ý kiến trái với ý đa số thầy thuốc trong cung nhưng ông vẫn bảo vệ giữ nguyên ý kiến. Chứng tỏ ông là thầy thuốc già dặn kinh nghiệm và có bản lĩnh, có chính kiến.

4. Nét đặc sắc trong bút pháp kí sự của tác giả

- Khả năng quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động.

- Lối kể chuyện khéo léo, lôi cuốn bằng những sự việc, chi tiết đặc sắc.

- Có sự đan xen với tác phẩm thi ca làm tăng chất trữ tình của tác phẩm.