I. Văn bản (SGK)

 - Đoạn trích Lục Vân Tiên gặp nạn nói lên sự đối lập giữa thiện và ác, giữa nhân cách cao cả và những toan tính thấp hèn, đồng thời thể hiện thái độ quý trọng và niềm tin của tác giả đối với nhân dân lao động.

- Đây cũng là đoạn thơ giàu cảm xúc, khoáng đạt, ngôn ngữ bình dị, dân dã.

1. Chủ đề của đoạn trích.

Qua sự đối lập giữa thiện và ác, tác giả thể hiện niềm tin vào những điều tốt đẹp ở đời.

2. Tâm địa độc ác của Trịnh Hâm:

- Đang tâm hãm hại, lừa gạt bạn trong cơn hoạn nạn (Lục Vân Tiên đã bị mù, tiền bạc hết, đang bơ vơ).

- Phản bội bạn bè, phản bội lại lời hứa là sẽ đưa Vân Tiên trở lại quê nhà.

- Đó là hành động bất nhân, bất nghĩa, gian ngoan, xảo quyệt; tất cả cũng vì lòng ganh ghét, vì sự đố kị tài năng đã ngấm vào xương tủy, trở thành bản chất độc ác của Trịnh Hâm.

- Chỉ có tám dòng thơ nhưng tác giả đã sắp xếp các tình tiết hợp lí, thể hiện diễn biến hành động mau lẹ, có tính toán và rất độc ác của Trịnh Hâm.

3. Đối lập với cái ác là cái thiện.

- Đối lập với tính ích kỉ, nhỏ nhen đến độc ác của Trịnh Hâm là tấm lòng bao dung nhân ái, hào hiệp của ông Ngư. Sau khi cứu sống Vân Tiên, ông Ngư sẵn lòng cưu mang, dù chỉ là chia sẻ một cuộc sống đói nghèo nhưng đầm ấm tình người, không tính toán ơn cứu mạng mà Vân Tiên chẳng thể báo đáp.

“Dốc lòng nhơn nghĩa há chờ trả ơn".

- Cuộc sống lao động của ông Ngư là cuộc sống của người dân chài bình thường; cuộc sống ngoài vòng danh lợi, tự do phóng khoáng giữa đất trời cao rộng, hòa nhập với thiên nhiên, thảnh thơi giữa sông nước, gió trăng đầy ắp niềm vui. Con người lao động tự do, tự làm chủ mình, có thể ứng phó với mọi tình thế.

- Cuộc sống ấy hoàn toàn xa lạ với những toan tính nhỏ nhen, ích kỉ mưu danh, trục lợi, sẵn sàng chà đạp lên cả đạo đức nhân nghĩa.

- Nguyễn Đình Chiểu đã gửi gắm khát vọng vào niềm tin về cái thiện, vào con người lao động bình thường qua việc làm nhân đức và nhân đạo cao cả của Ngư ông.

4. Ngôn ngữ miêu tả, biểu cảm trong đoạn thơ.

Đoạn thơ giàu cảm xúc khoáng đạt, ngôn ngữ bình dị, dân dã.

Đoạn cuối có nhiều hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm, mở ra một khoảng thiên nhiên cao rộng với những: đồi, vịnh, đầm, trời đất, gió trăng… Con người hòa nhập thiên nhiên, tràn đầy niềm vui sống.

II. Luyện tập

+ Trong Truyện Lục Vân Tiên, những nhân vật có thể xếp vào cùng một loại với ông Ngư là: Giao long, Du thần, ông Tiều, Hớn Minh.

+ Những nhân vật ấy đều là những người có nhân cách cao cả, có lòng tốt, sẵn sàng cứu giúp người khác trong cơn hoạn nạn.

+ Thông qua những nhân vật này, tác giả gửi gắm tư tưởng nhân đạo, niềm tin vào công lý và chính nghĩa, niềm tin vào tấm lòng nhân ái của con người trong cuộc sống.