I. Văn bản (SGK)

Truyện Lục Vân Tiên là một trong những tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Đình Chiểu, được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân. Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời của tác giả và khắc họa những phẩm chất đẹp đẽ của hai nhân vật: Lục Vân Tiên tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa khinh tài; Kiều Nguyệt Nga hiền hậu, nết na, ân tình.

1. Kết cấu của truyện Lục Vân Tiên.

- Truyện Lục Vân Tiên có kiểu kết cấu ước lệ theo kiểu truyền thống: Người tốt gặp gian truân, bị kẻ xấu hãm hại nhưng được phù trợ và cứu giúp, cuối cùng được đền đáp xứng đáng, kẻ xấu bị trừng trị.

- Đây là loại truyện thể hiện khát vọng của nhân dân: Ở hiền gặp lành, cái thiện chiến thắng cái ác.

2. Phẩm chất nhân vật Lục Vân Tiên trong đoạn trích.

- Hình ảnh Lục Vân Tiên trong đoạn trích là một chàng trai nghĩa hiệp, tài giỏi, không chịu nổi cảnh "bất bình":

“Vân Tiên ghé lại bên đàng,

Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô…

Vân Tiên tả đột hữu xông

Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang”.

- Hình ảnh Vân Tiên trong trận đánh được so sánh với Triệu Tử Long (Triệu Vân) một mình phá vòng vây của Tào Tháo trong trận Đương Dang (Đương Dương) nổi tiếng.

- Thái độ cư xử của Vân Tiên với Kiều Nguyệt Nga sau khi đánh tan bọn cướp cũng thể hiện rõ phẩm chất hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài, từ tâm, nhân hậu. Tuy có màu sắc của lễ giáo phong kiến (Khoa khoan ngồi đó chớ ra – Nàng là phận gái, ta là phận trai) nhưng đoạn thơ vẫn thể hiện đức tính khiêm nhường đáng quý.

3. Phẩm chất của nhân vật Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích.

- Trong đoạn trích, Kiều Nguyệt Nga cũng đã bộc lộ những nét đẹp tâm hồn; qua lời lẽ giãi bày với Lục Vân Tiên cho thấy nàng là một cô gái khuê các, thùy mị, nết na, có học thức. Cách xưng hô "quân tử", "tiện thiếp" khiêm nhường; cách nói văn vẻ, dịu dàng, mực thước, cách trình bày vấn đề rõ ràng, khúc chiết vừa đáp ứng đầy đủ những điều thăm hỏi ân cần của Lục Vân Tiên, vừa thể hiện chân thành niềm cảm kích, xúc động của mình.

“Trước xe quân tử tạm ngồi

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa”.

- Chịu ơn cứu mạng của Vân Tiên, nàng rất áy náy, băn khoăn tìm cách trả ơn, tự nguyện gắn bó cuộc đời với chàng trai khẳng khái hào hiệp và liều mình để giữ trọn ân tình thủy chung với chàng.

4. Nghệ thuật miêu tả trong truyện.

- Truyện Lục Vân Tiên được truyền miệng do đó mang đậm nét dân gian.

- Ngôn ngữ thể hiện trong đoạn trích là ngôn ngữ bình dân, giản dị, gần với lời ăn tiếng nói của người dân Nam Bộ, rất tự nhiên nên nó có sức sống lâu bền trong đời sống.

5. Ngôn ngữ của tác giả trong đoạn trích.

- Tác giả dùng ngôn ngữ mộc mạc, bình dị, gần với lời nói thông thường, mang màu sắc địa phương Nam Bộ.

- Dù chưa trau chuốt, uyển chuyển nhưng lại phù hợp với ngôn ngữ kể, rất tự nhiên, dễ đi vào quần chúng. Ngôn ngữ đa dạng, phù hợ với diễn biến trình tự tính cách nhân vật.

II. Luyện tập

Sắc thái riêng từng lời thoại của mỗi nhân vật trong đoạn trích.

+ Phong Lai: Giọng ngang tàng, hống hách, kiêu căng.

+ Lục Vân Tiên khi nói chuyện với Phong Lai: Cương quyết.

Khi nói chuyện với chủ tớ Kiều Nguyệt Nga: Quan tâm, nhã nhặn, giữ khoảng cách.

+ Kiều Nguyệt Nga: Giọng cảm kích, biết ơn, chân thành, nhẹ nhàng, đầy thiện cảm khi nói chuyện với Lục Vân Tiên.