I. Văn bản (SGK)

- Bằng việc sáng tạo tình huống bất ngờ mà tự nhiên, hợp lí, đoạn trích thể hiện tình cha con sâu nặng, cảm động và cao đẹp trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh.

- Truyện đã thành công trong việc miêu tả tâm lí và xây dựng tính cách nhân vật, đặc biệt là nhân vật bé Thu.

1. Tình huống bộc lộ tình cha con.

- Tóm tắt đoạn trích:

+ Ông Sáu tham gia kháng chiến cho đến khi con gái lên tám tuổi, ông mới có dịp về thăm nhà, thăm con. Bé Thu không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt nhìn không giống với cha trong bức ảnh chụp chung với má.

+ Thu đối xử với ba như người xa lạ. Đến lúc nhận ra cha, lúc tình cha con thức dậy mãnh liệt thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. Tại căn cứ, người cha dồn hết tình cảm nhớ thương con vào việc làm chiếc lược ngà voi để tặng cô con gái bé bỏng. Trong một trận càn, ông hy sinh. Trước lúc nhắm mắt ông còn kịp trao cây lược cho người bạn để gửi cho con.

- Các tình huống bất ngờ:

+ Ông Sáu đi kháng chiến chống Pháp từ khi bé Thu chưa đầy một tuổi. Sau tám năm xa cách, đứa con gái không chịu nhận ba. Đến lúc bé Thu nhận ra và gọi ông bằng ba là lúc ông nhận nhiệm vụ mới.

+ Ông Sáu hứa sẽ mang về tặng con một cây lược. Những ngày chiến đấu trong rừng, ông cặm cụi làm chiếc lược bằng ngà cho con gái. Chiếc lược đã làm xong nhưng chưa kịp trao cho con gái thì ông hi sinh.

2. Diễn biến tâm lí, hành động của Thu.

- Trước khi nhận ông Sáu là cha:

+ Thái độ xem anh Sáu như người xa lạ, khi ông Sáu gọi " Thu , con", bé giật mình, tròn mắt nhìn, ngơ ngác, lạ lùng và chạy kêu thét "Má!".

+ Ương ngạnh, đáng yêu: Nó nhất định không chịu gọi ông Sáu bằng ba mà luôn nói trổng "cơm chín rồi", "vô ăn cơm", "cơm sôi rồi, nhão bây giờ ".

+ Sự phản ứng của Thu chứng tỏ em có cá tính mạnh mẽ, có tình yêu cha sâu sắc. Tình yêu ấy đã khắc ghi trong trái tim ngây thơ đầy kiêu hãnh nên em không chấp nhận người đàn ông có sẹo là cha.

- Khi nhận ông Sáu là cha:

+ Khi nghe ngoại giải thích về vết thẹo, Thu tỏ niềm ân hận day dứt "nằm im, lăn lội, thở dài như người lớn".

+ Khi ông Sáu chào "Thôi! ba đi nghe con" thì tình cảm trong Thu bỗng trỗi dậy mãnh liệt bằng tiếng gọi "Ba...a...a...ba" xé sự im lặng , xé ruột gan mọi người. Tiếng gọi thể hiện cảm xúc dồn nén bị vỡ òa , thể hiện tình yêu sâu sắc mà thu cất giữ trong sau thẳm tâm hồn. Hành động như con sóc chạy đến ông Sáu ôm hôn.... hôn cả vết thẹo. Cảm động hơn nữa là khi chứng kiến cảnh Thu bấm chặt người ba như sợ ba đi mất.

- Tính cách nhân vật bé Thu: Tình cảm mạnh mẽ sâu sắc nhưng cũng rất dứt khoát, rạch ròi. Có nét cá tính cứng cỏi đến mức ương ngạnh nhưng vẫn là đứa trẻ hồn nhiên, ngây thơ.

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả:

Thu từ chỗ ngạc nhiên hoảng sợ đến lạnh lùng, cuối cùng là sự bùng nổ những yêu thương do bị dồn nén. Tc giả am hiểu tâm lý trẻ em, yêu mến, trân trọng những tình cảm trẻ thơ.

3. Tình cảm của ông Sáu với con.

- Tình cảm của ông đối với con gái nhỏ được biểu hiện trong chuyến về thăm nhà. Khi xuồng chưa kịp cập bến, trông thấy con ông đã vội vàng “nhảy lên bờ, khom người, hai tay đưa về phía trước,miệng lắp bắp: Ba đây con! ba đây con”.

- Thời gian ở nhà không nhiều nên ông Sáu không đi đâu, suốt ngày chỉ tìm cách gần gũi, vỗ về con, mong con gọi một tiếng ba mà không được. Có lúc giận quá ông đã đánh con. Lúc chia tay tình yêu mãnh liệt của bé Thu khiến ông cảm động “một tay ôm con, tay kia lấy khăn chấm nước mắt”.

- Trong những ngày ở khu căn cứ, ông ân hận vì đã trót đánh con. Nhớ lời con dặn, khi kiếm được một khúc ngà ông vui mừng như trẻ nhỏ “mặt anh hớn hở như một đứa trẻ được quà”.

- Những ngày sau đó bao nhiêu tình cảm yêu quý, nhớ thương con đều dồn vào việc làm cây lược. Ông cặm cụi “cưa từng răng lược, thận trọng, tỉ mỉ và cố công như một người thợ bạc” khi chiếc lược hoàn thành, ông còn khắc lên đó dòng chữ nhỏ “Yêu nhớ tặng Thu con của ba”… Những lúc nhớ con, ông mang cây lược ra mài lên tóc mình cho cây lược thêm óng mượt.

- Trong một trận càn, trước lúc hy sinh “dường như chỉ có tình cha con là không thể chết”, ông cầm cây lược trao cho bạn để gởi lại cho con.

4. Cách chọn vai kể chuyện có tác dụng gì trong việc xây dựng nhân vật và thể hiện nội dung tư tưởng?

- Người kể chuyện trong vai một người bạn thân thiết của ông Sáu, không chỉ là người chứng kiến khách quan và kể lại mà còn bày tỏ sự đồng cảm, chia sẻ với các nhân vật; cảm nhận được tình cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le thông qua nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, nghệ thuật xây dựng tình huống truyện bất ngờ mà tự nhiên của tác giả.

- Chọn cách kể chuyện như vậy có nhiều tác dụng:

+ Làm cho câu chuyện trở nên thật và đáng tin cậy.

+ Nhân vật được nhìn nhận, đánh giá khách quan.

+ Người kể có thể kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.

II. Luyện tập

- Thái độ và hành động trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà và lúc ông sắp ra đi nhưng vẫn nhất quán trong tính cách của nhân vật bé Thu.

- Điểm nhất quán đó chính là tình yêu thương của bé Thu dành cho cha.

- Trong những ngày đầu, bé Thu kiên quyết không nhận ông Sáu, vùng vằng với ông bởi bé Thu thấy ông Sáu không giống với hình ảnh người cha trong trí nhớ của bé từ tấm ảnh chụp chung với má => bé Thu luôn mong nhớ ba, ghi nhớ hình ảnh của ba trong trái tim.

- Khi ông Sáu sắp ra đi, bé Thu đã biết ông Sáu là ba mình và biết sắp phải chia tay ba nên rất buồn, nhớ ba, không muốn cho ba đi, và bắt ba hứa sẽ mua cho mình chiếc lược => mong ba quay trở về, mong được gặp lại ba.