I. Văn bản (SGK)

1. Nhân vật Nhĩ trong truyện ở vào hoàn cảnh như thế nào? Xây dựng tình huống đó, tác giả nhằm thể hiện điều gì?

- Nhân vật Nhĩ ở vào một cảnh ngộ éo le trong những ngày cuối đời. Từng đi khắp mọi nơi trên Trái Đất nhưng cuối đời, Nhĩ lại bị căn bệnh quái ác khiến anh gần như bị liệt toàn thân và sự sống của anh đã gần cạn kiệt, không thể tự dịch chuyển được. Lúc này, Nhĩ mới phát hiện ra cái bãi bồi màu mỡ ngay bên kia sông, nơi bến quê thân thuộc một vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ. 

- Xây dựng tình huống ấy, tác giả muốn mang đến người đọc triết lí “con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình”.

2. Khi nằm trên giường bệnh, nhân vật Nhĩ khao khát điều gì? Vì sao Nhĩ có niềm khao khát ấy và điều đó có ý nghĩa gì?

- Trước mắt anh là một không gian sâu, rộng từ những bông bằng lăng phía ngoài cửa sổ đến con sông Hồng với màu đỏ nhạt đã vào thu, vòm trời và bãi bồi bên kia sông.

- Vẻ đẹp đó chỉ có thể cảm nhận được bằng những cảm xúc tinh tế. Những cảnh sắc đó vốn quen thuộc gần gũi, nhưng giờ đây lại rất mới mẻ với Nhĩ, như thể anh mới gặp lần đầu tiên.

- Nhĩ khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông, nhưng đó là một khao khát vô vọng vì anh sắp phải giã biệt cuộc đời.

- Với Nhĩ, sự thức tỉnh này còn xen lẫn cả với niềm ân hận và nỗi xót xa.

3. Phân tích tâm lí nhân vật để thấy được ngòi bút tinh tế và thầm đượm tinh thần nhân đạo của tác giả.

- Tác giả đặt Nhĩ vào một hoàn cảnh đặc biệt ngặt nghèo, giáp ranh giữa sự sống và cái chết.

- Dưới ngòi bút của nhà văn, nhân vật Nhĩ đã hiện lên thật cụ thể, chân thực và sinh động.

4. Ở đoạn kết truyện, tác giả đã tập trung miêu tả chân dung và cử chỉ của nhân vật Nhĩ với vẻ rất khác thường. Giải thích ý nghĩa của các chi tiết ấy.

- Những cử chỉ khác thường của Nhĩ là anh nôn nóng thúc giục cậu con trai của mình hãy nhanh chóng lên kẻo lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày.

- Đây là ý muốn thức tỉnh mọi người về những cái vòng vèo, chùng chình để nhắn nhủ với người đọc những giá trị đích thực vốn rất giản dị, gần gũi.

5. Những hình ảnh, chi tiết mang tính biểu tượng trong tác phẩm.

- Hình ảnh bãi bồi bên kia sông ngoài ý nghĩa thực còn là vẻ đẹp bình dị, gần gũi, thân thuộc của đời sống.

- Những bông hoa bằng lăng cuối mùa màu sắc như đậm hơn, tiếng những tảng đất lở ở bờ sông bên này đổ ụp vào trong giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng là hai chi tiết gợi ra cho biết sự sống của Nhĩ đã ở vào những giây phút cuối.

- Đứa con trai của Nhĩ sa vào một đám chơi phá cờ thế trên đường gợi ra điều mà Nhĩ gọi là sự vòng vèo, chùng chình trong đời sống con người.

- Hành động và cử chỉ của Nhĩ ở cuối truyện cũng mang ý nghĩa biểu tượng.

6. Đoạn văn thể hiện chủ đề truyện.

- Đoạn văn thể hiện tập trung chủ đề của truyện là đoạn văn diễn tả những suy nghĩ của Nhĩ khi thấy đứa con ham chơi quên cả việc bố nhờ.

- Đoạn văn đã thể hiện sâu sắc chủ đề của truyện: Trong cuộc sống, con người thường khó tránh khỏi những điều vòng vèo, chùng chình.

II. Luyện tập

1. Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của tác giả trong đoạn đầu truyện.

- Cảnh vật trong đoạn đầu được miêu tả theo tầm nhìn của Nhĩ theo trật tự từ gần tới xa tạo nên một không gian vừa sâu vừa rộng: Từ những bông bằng lăng ngay gần cửa sổ đến con sông Hồng, vòm trời và bãi bồi bên kia sông. Cảnh được miêu tả bằng những cảm xúc tinh tế, như là chắt lọc tất cả những minh mẫn còn sót lại của một con người (hoa như tím hơn, sông như rộng hơn, trời như cao hơn…).

- Không gian và cảnh vật hiện ra trước mắt Nhĩ tưởng như gần gũi, quen thuộc nhưng lại mới mẻ và lạ lẫm vô cùng, tưởng như đây là lần đầu tiên Nhĩ cảm nhận được tất cả sự đẹp đẽ đó.

2. Nêu cảm nghĩ về đoạn văn.

- Vì bệnh tật, Nhĩ không thể tự làm được điều mình mong muốn, anh đành phải nhờ đứa con thực hiện thay mình cái khao khát ấy (đặt chân lên cái bãi phù sa màu mỡ). Nhưng đứa con không hiểu được khao khát của cha, nên thực hiện một cách miễn cưỡng và cuối cùng lại bị cuốn hút vào một trò chơi hấp dẫn trên đường đi, làm lỡ mất chuyến đò duy nhất trong ngày.

- Đoạn trích là một bài học nhân sinh, đời người khó tránh được những lúc vòng vèo hay chùng chình và người ta thường chẳng bao giờ nhiệt tình làm điều mà mình không thích. Đoạn trích vừa gợi ra nỗi buồn, vừa gợi một chút nhói đau của nhân vật Nhĩ, cũng như để lại nhiều suy ngẫm về cách sống cho mỗi người.