I. Tiểu dẫn

- A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (1799 - 1837) là nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch người Nga. Ông sáng tác nhiều thể loại như tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch, thơ, sử thi… trong đó có hơn 800 bài thơ tình.

- Ông là người mở đường cho một nền văn học nước Nga thế kỉ XIX. Những tác phẩm tiêu biểu:

Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin, Bô-rít Gô-đu-nốp, Ru-xlan và Li-út-mi-la, Người tù Cáp-ca-dơ, Cô tiểu thư nông dân, Con đầm pích...

II. Văn bản (SGK)

1. Điệp khúc làm nổi bật bài thơ

- Điệp khúc “Tôi yêu em” là giọng điệu chủ đạo của bài thơ. Điệp khúc này xuất hiện ba lần trong bài thơ. Mở đầu bài thơ, điệp khúc Tôi yêu em cất lên như lời bộc lộ chân thành, giản dị. Bốn câu thơ sau lại mở ra bằng điệp khúc Tôi yêu em để rồi sự chế ngự của lí trí phải nhường lại cho mạch cảm xúc dào dạt tuôn trào:

“Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,

Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen”.

- Nhịp thơ nhanh hơn với những từ lúc, khi, diễn tả những trạng thái tình yêu biến đổi vô cùng, dồn dập. Nhân vật trữ tình bộc lộ một tình yêu âm thầm, đơn phương nhưng vẫn có đầy đủ mọi sắc thái của tình yêu (khổ đau, tuyệt vọng, ghen tuông…).

- Hai câu thơ khơi mở những lớp tình cảm phức tạp dưới đáy tâm hồn, sau lớp vỏ ngôn từ bình thản, điềm tĩnh, qua vẻ bề ngoài lặng lẽ, rụt rè, qua ý thức cố ghìm nén tình cảm, chỉ nói rằng tình yêu của mình chưa lụi tắt chứ không phải đang bùng cháy mãnh liệt.

- Nhân vật trữ tình không né tránh góc khuất tận đáy tâm hồn, yêu đương cháy bỏng trong âm thầm; cuồng nhiệt trong vô vọng; đắm đuối đến bối rối, lo âu, thắc thỏm; vật vã, trăn trở, day dứt... Vì thế câu thơ đáng ra bị động, tiêu cực lại hiện lên những nhịp đập sôi nổi, mạnh mẽ, tràn đầy sinh lực.

- Trong mạch thơ như vậy, hai câu kết vừa nối tiếp tự nhiên vừa mang đến ấn tượng bất ngờ.

- Điệp khúc Tôi yêu em được láy lại lần thứ ba với một lời khẳng định bản chất của mối tình chân thành và đằm thắm. Chính sự chân thành và đằm thắm ấy khiến nhân vật trữ tình có cách ứng xử dịu dàng, tế nhị, trân trọng người mình yêu và đến cuối bài thơ có lời chúc đầy vị tha.

2. Giọng điệu trữ tình và diễn biến tâm trạng của nhân vật.

- Bài thơ là lời từ giã cho một mối tình không thành nên thấm đượm nỗi buồn nhưng không bi luỵ, tiêu cực. Bài thơ mở ra lập tức đi thẳng vào điều cốt yếu, như lời thú nhận lại như lời tự nhủ, trực tiếp, ngắn gọn và giản dị:

“Tôi yêu em: đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai”.

- Trong bốn câu thơ đầu, có một "cái tôi" đang tự soi vào tâm hồn, ở đó tình yêu vẫn chưa tắt hẳn nhưng đã được chế ngự, xem tình yêu như hành vi trao tặng, làm cho đối tượng tình yêu hạnh phúc quan trọng hơn là được yêu với nghĩa đón nhận, sở hữu. Thế nên "tôi" giữ nỗi buồn riêng cho mình, "tôi không muốn làm em buồn về bất cứ điều gì", cách ứng xử của Pu-skin là một lời từ giã tình yêu thật đặc biệt.

3. Hai câu thơ cuối của bài thơ

“Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm,

Cầu em được người tình như tôi đã yêu em”.

- Hai câu kết cũng mở đầu bằng điệp khúc Tôi yêu em nhưng không chỉ trở về quá khứ (đã yêu em) mà còn tiếp nối liên tục tới tương lai.

- Câu 7 thể hiện bản lĩnh và tấm lòng tha thiết với người yêu của nhân vật trữ tình, giữ lại tất cả những sầu khổ, dằn vặt cho riêng mình, dâng hiến cho bạn lòng sự chân thành và đằm thắm.

- Câu 7 chuyển ý đến câu 8 bằng một so sánh tương ứng: Cầu cho em lại được ai khác yêu em cũng chân thành như tôi đã yêu em. Ở câu 6, nhân vật trữ tình bị giày vò vì ghen tuông, thì giờ đã vượt lên sự ích kỉ với ước mong nàng được hạnh phúc.

- Khi yêu chân thành, đằm thắm, người ta có thể quên đi "cái tôi" để nghĩ đến người mình yêu. Câu thơ ẩn chút nuối tiếc, xót xa nhưng rất tự tin và kiêu hãnh (bởi có thể chẳng ai khác nữa ngoài anh yêu em chân thành, đằm thắm đến thế).

- Lời cầu mong cuối bài thơ cũng còn là lời nhắn nhủ của một trái tim độ lượng, chở che.

4. Tâm hồn Pu-skin và tình yêu

- Thơ Pu-skin thường hướng tới cái cao cả trong tâm hồn và tư tưởng.

- Tình yêu là một chủ đề lớn trong thơ của Pu-skin. Thơ tình của Pu-skin thường bắt nguồn từ những cảm xúc cụ thể, chân thực với những trải nghiệm tình cảm sâu xa, do đó đã thể hiện được những vẻ đẹp đa dạng, tinh tế của thế giới tâm hồn con người.

- Tôi yêu em là vẻ đẹp tâm hồn của Pu-skin. Nó đã gây một niềm xúc động lớn lao vì đã vươn tới những giá trị tinh thần chung của loài người: Những tình cảm chân thành, cao thượng, nhân ái của tình yêu chứa đựng trong những lời lẽ giản dị, trong sáng.

- Những vần thơ, những tình cảm cao đẹp đã che chở và nuôi dưỡng tâm hồn con người, vì thế thơ Pu-skin làm xúc động bao thế hệ độc giả trên thế giới.