I. Tiểu dẫn

- Lý Bạch (701 - 762), tự Thái Bạch, quê ở Lũng Tây, nay thuộc tỉnh Cam Túc. Ông là nhà thơ lãng mạn vĩ đại của Trung Quốc. Lý Bạch có tính cách khoáng đạt, thơ của ông lại hay nói đến cõi tiên nên còn được gọi là “Thi tiên”. Ông để lại trên 1000 bài thơ.

- Nội dung thơ Lý Bạch rất phong phú với chủ đề chính như: Ước mơ vươn tới lí tưởng cao cả; khát vọng giải phóng cá nhân; bất bình với hiện thực tầm thường; thể hiện tình cảm phong phú, mãnh liệt.

- Phong cách thơ Lý Bạch hào phóng, bay bổng nhưng tự nhiên, tinh tế, giản dị; thơ Lý Bạch là sự kết hợp giữa cái cao cả và cái đẹp.

- Mạnh Hạo Nhiên (689 - 740) là một nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, ông là người bạn văn chương thân thiết của Lý Bạch.

- Bài thơ Tại lầu Hoàng Hạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng miêu tả không gian, thời gian và địa điểm đưa tiễn bạn đồng thời thể hiện tình cảm chân thành, trong sáng, cảm động, sâu sắc của nhà thơ dành cho bạn.

II. Văn bản (SGK)

1. Mối quan hệ giữa không gian, thời gian và con người trong bài thơ. Mối quan hệ ấy có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện khung cảnh và tâm tình người đưa tiễn?

- Không gian: Theo quan niệm người Á Đông, phía Tây là cõi Phật, cõi tiên. Ở Trung Quốc, phía Tây là vùng đất hoang sơ, nhiều núi cao, bí hiểm chỉ dành riêng cho ẩn sĩ đến tu hành. Nơi ẩn chứa những tâm hồn thanh cao trong sạch.

+ Dương Châu là nơi phồn hoa, buôn bán sầm uất.

+ Sông Trường Giang là điểm nổi bật giữa hai không gian: Nơi đi - nơi đến, đồng thời cũng là dòng sông - tâm tư nối liền kẻ ở - người đi.

- Thời gian: Trong khung cảnh đẹp, lãng mạn, có chiếc thuyền rẽ sóng, lướt trên những làn hoa khói. Từ “hoa” còn chỉ thời gian, tháng ba có tiết xuân. Hơn nữa, Mạnh Hạo Nhiên xuôi dòng đến Dương Châu, nơi phồn hoa. Một từ mà nói đến được nhiều như thế là cái hay của thơ Đường ở “ý tại ngôn ngoại”.

- Con người: Cố nhân là người bạn gắn bó, thân thiết từ xưa, buổi chia tay đắm chìm trong sự thiết tha quyến luyến. Phút biệt li không có những li rượu đưa tiễn, không có dòng nước mắt, không lời nói tạ từ. Chỉ có lầu Hạc, chỉ có dòng sông với bầu trời, cảnh buồn nhưng thể hiện tình cảm sâu sắc của nhà thơ với bạn.

- Mối quan hệ giữa không gian – thời gian - con người trong bài thơ có ý nghĩa quan trọng, thể hiện sự đồng nhất giữa con người và cảnh vật. Lý Bạch tiễn người bạn tri kỉ của mình từ phía Tây lầu Hoàng Hạc là nơi thanh cao, thoát tục đến Dương Châu là chốn phồn hoa đô hội, gửi gắm trong đó sự lo lắng cho bạn và ngậm ngùi cho sự đơn lẻ của lòng mình.

2. Sông Trường Giang là huyết mach giao thông chính của miền Nam Trung Quốc. Mùa xuân trên dòng sông chắc chắn phải tấp nập, nhiều thuyền bè xuôi ngược, vì sao Lý Bạch chỉ thấy “cánh buồn lẻ loi” của “cố nhân”?

- Hình ảnh cánh buồm lẻ loi không còn là hình ảnh thực mà là hình ảnh được tâm lí hóa.

- Tác giả đã nhìn hình ảnh cánh buồm bằng sự cô đơn của lòng mình cũng như của Mạnh Hạo Nhiên. Đây là hình ảnh đồng điệu của hai tâm hồn tri âm.

3. Tâm tình của thi nhân:

- Tâm tình của thi nhân đặc biệt thể hiện rõ trong câu thơ cuối:

“Trông xa chỉ thấy dòng sông bên trời”.

Câu thơ chỉ gợi mà không tả: Trước mặt nhà thơ, trong ánh mắt nhà thơ con sông như cao dần lên, hòa nhập vào với trời xanh, cảnh vật hiện ra trước mắt nhà thơ theo dòng tâm trạng.

- Bạn đã đi xa, cánh buồm chỉ còn thấp thoáng như hư, như thực. Tiếp theo đó là một dòng sông chảy vào cõi trời - một khoảng không xanh biếc, rợn ngợp. Tất cả những hình ảnh ấy đều góp phần diễn tả cái nhìn dõi trông, sự dùng dằng, lưu luyến của kẻ ở - người đi. Tâm trạng của tác giả - người ở lại đang bàng hoàng, hẫng hụt.

- Bài thơ đã thể hiện tình cảm sâu sắc, chân thành của hai nhà thơ thời Đường. Qua bài thơ ngưòi đọc thấy quý hơn tình cảm bạn bè.