I. Tiểu dẫn

- Ra-ma-ya-na là bộ sử thi nổi tiếng của Ấn Độ vào khoảng thế kỉ thứ IV - III trước Công nguyên. Tác phẩm bao gồm 24.000 câu thơ đôi (một câu thơ đôi gồm hai dòng thơ).

- Nội dung tác phẩm kể về những kì tích của hoàng tử Ra-ma, con vua Đa-xa-ra-tha.  

+ Chấp hành lệnh của vua, Ra-ma cùng vợ (nàng Xi-ta) và em trai là Lắc-ma-na bị lưu đày trong rừng sâu.

+ Gần hết hạn lưu đày (14 năm) thì quỷ vương Va-ra-na cướp Xi-ta mang về đảo Lan-ka, nhờ thần linh giúp đỡ nên Xi-ta vẫn bảo toàn được trinh tiết. Mất Xi-ta, Ra-ma đau buồn, với sự giúp sức của tướng khỉ Ha-nu-man, Ra-ma đã giết quỷ vương cứu được Xi-ta.

+ Tuy cứu được Xi-ta nhưng Ra-ma lại nghi ngờ sự trinh tiết của vợ, ruồng rẫy và không muốn nhận nàng làm vợ, Xi-ta phải nhảy vào giàn lửa thiêu để chứng minh sự trong sạch và thần Lửa đã cứu nàng.

+ Ra-ma vô cùng sung sướng dang tay đón vợ. Hai vợ chồng đưa nhau về kinh đô trong cảnh đón chào cuồng nhiệt của dân chúng.

II. Văn bản (SGK)

- Nằm ở khúc ca thứ 6 chương 79, đoạn trích kể lại những chi tiết sau khi chiến thắng quỷ vương Ra-va-na cứu Xi-ta, nhưng vì danh dự và lòng ghen tuông, Ra-ma đã nghi ngờ sự trong sạch của Xi-ta và ruồng bỏ nàng. Xi-ta đã bảo vệ danh dự bằng cách nhảy vào giàn hỏa (cách tự thanh minh của người Ấn Độ cổ).

- Nội dung đoạn trích miêu tả thái độ kiên quyết bảo vệ danh dự của người Ấn Độ cổ đại.

1. Sau chiến thắng, Ra-ma và Xi-ta gặp lại nhau trước sự chứng kiến của "mọi người":

a). Sau chiến thắng, Ra-ma gặp lại Xi-ta trước sự chứng kiến của anh em, bạn bè và đông đảo người dân, cả sự góp mặt của loài quỷ Rắc-sa-xa lẫn loài khỉ Va-ra-na.

b). Hoàn cảnh ấy có tác động đến tâm trạng, ngôn ngữ đối thoại của Ra-ma và Xi-ta.

+ Ra-ma mất bình tĩnh và thấy danh dự bị tổn thương khi người vợ xinh đẹp và yêu quý của mình bị quỷ vương Ra-va- na bắt cóc và trở thành vật sở hữu của quỷ vương.

+ Chàng buộc phải nói ra những lời ghen tuông và phải ruồng bỏ Xi-ta để bảo vệ danh dự và dòng họ cao quý của mình.

+ Xi-ta buộc phải chứng minh sự trong sáng và bảo vệ danh dự của mình, do hoàn cảnh đặc biệt, cả Ra-ma và Xi-ta đều rơi vào tình thế phải bảo vệ danh dự trước những người chứng kiến.

2. Theo lời tuyên bố của Ra-ma:

a). Theo lời Ra-ma, chàng diệt quỷ vương cứu Xi-ta vì danh dự bị xúc phạm.

b). Chàng ruồng bỏ Xi-ta cũng vì lí do danh dự.

c). Những từ ngữ lặp lại nhiều lần nói đến việc danh dự của Ra-ma bị xúc phạm.

d). Thái độ của Ra-ma khi Xi-ta bước lên giàn hỏa: “Ra-ma vẫn ngồi, mắt dán xuống đất, Xi-ta lượn quanh rồi bước lên giàn lửa... ”. Tình yêu của Ra-ma mâu thuẫn gay gắt với danh dự làm nảy sinh lòng ghen tuông và hành động ruồng bỏ Xi-ta.

3. Trong lời đáp của mình, Xi-ta đã nhấn mạnh:

- Xi-ta đã nhấn mạnh tư cách con người đức hạnh với loại phụ nữ tầm thường thấp kém (đoạn "Cớ sao... như thế đâu có phải"). Nàng nhấn mạnh tình yêu, danh dự, lòng trung thành, cũng như sự xuất thân cao quý của nàng (nàng là con của thần Đất).

- Xi-ta cũng nhấn mạnh sự khác biệt giữa số mệnh và trái tim: Việc quỷ vương Ra-na-va đã đụng tới nàng khi đang bị ngất là chuyện của số mệnh, không phụ thuộc vào ý muốn của nàng, còn trái tim, tình yêu của Xi-ta vẫn luôn dành cho Ra-ma, đó mới là tình yêu đích thực.

- Trong thần thoại Ấn Độ, thần Lửa là một vị thần quan trọng, do cha Trời và mẹ Đất sinh ra, cai quản phần đất (bầu trời do thần Mặt Trời cai quản, khoảng không do thần Gió cai quản).

 Trong quan niệm của người Ấn Độ, lửa là trong sạch nhất, lửa có thể thiêu cháy tất cả nhưng vẫn giữ được mình trong sạch. Chỉ có thần Lửa mới có thể chứng giám cho sự trong sạch của con người.

4. Thái độ của công chúng trước cảnh Xi-ta bước vào lửa.

- Thái độ của công chúng khi thấy nàng Xi-ta bước lên giàn lửa:

+ "Ai nấy, già cũng như trẻ đau lòng đứt ruột nhìn Gia-na-ki đứng trong giàn hỏa", "các phụ nữ bật ra tiếng khóc thảm thương, cả loài quỷ Rắc-sa-xa, lẫn loài khỉ Va-na-ra cũng cùng kêu khóc vang trời"...

+ Ý nghĩa của tiếng khóc ấy là sự đồng cảm, nhân dân ấn Độ cảm thương và bênh vực Xi-ta, muốn bảo vệ nhân cách trong sạch của nàng, cho dẫu trên phương tiện thể xác nàng có bị quỷ vương hãm hại.