I. Quá trình văn học

1. Khái niệm

- Văn học là một loại hình nghệ thuật, một hình thái ý thức xã hội đặc thù luôn vận động biến chuyển.

- Diễn tiến của văn học như một hệ thống với sự hình thành tồn tại thay đổi có mối quan hệ khăng khít chặt chẽ với thời kỳ lịch sử như hai mặt của một tờ giấy.

- Quá trình văn học là diễn biến hình thành tồn tại phát triển, thay đổi của văn học qua các thời kỳ lịch sử.

- Quá trình văn học luôn tuân theo những quy luật chung:

+ Văn học gắn bó với đời sống thời đại nào văn hóa ấy những chuyển biến của lịch sử xã hội thường kéo theo những biến động trong lịch sử văn học.

+ Văn học phát triển trong sự kế thừa và cách tân, văn học dân gian là cội nguồn của văn học viết người sau kế thừa giá trị của người trước tạo nên giá trị mới …

2. Trào lưu văn học

- Trào lưu văn học là hoạt động có tính chất lịch sử, ra đời và mất đi trong một khoảng thời gian nhất định. Đó là một phong trào sáng tác tập hợp các tác giả, tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng tư tưởng, tạo thành một dòng rộng lớn trong đời sống văn học một dân tộc.

- Các trào lưu văn học trên thế giới:

+ Văn học thời Phục hưng (châu Âu thế kỉ XV, XVI). Đặc trưng của trào lưu này là giải phóng con người, đề cao cá tính, chống lại sự khắc nghiệt của thời kì Trung cổ, tác giả tiêu biểu, sếch-xpia (Anh), Xéc-van-tét (Tây Ban Nha)...

+ Chủ nghĩa cổ điển (Pháp, thế kỉ XVII) coi văn hoá cổ đại là hình mẫu, lí tưởng, đề cao lí trí, sáng tác theo quy luật chặt chẽ, tác giả tiêu biểu, Cooc-nây, Mô-li-ê (Pháp).

+ Chủ nghĩa lãng mạn (hình thành từ các nước Tây Âu sau cách mạng Pháp 1789) đề cao những nguyên tắc chủ quan, lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, hình tượng nghệ thuật thường có vẻ đẹp khác thường. Tác giả tiêu biểu, V. Huy-gô (Pháp), F. Sin-le (Đức).

+ Chủ nghĩa hiện thực phê phán (châu Âu thế kỉ XIX) thiên về những nguyên tắc tôn trọng khách quan, thường lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tính cách điển hình vừa có tính khái quát vừa có tính cụ thể, tính cách phát triển hợp logic cuộc sống. Tác giả tiêu biểu, H. Ban-dắc (Pháp), L. Tôn-xtôi (Nga)

+ Chủ nghĩa hiện thực XHCN ra  đời sau Cách mạng tháng Mười Nga, miêu tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dân. Người mở đầu M. Gor-ki (Nga).

+ Chủ nghĩa siêu thực: (Pháp - 1924) với đặc trưng quan niệm về thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sáng tạo của nghệ sĩ. Tác giả tiêu biểu, A. Brơ-tôn.

+ Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo (Mĩ La - Tinh, sau Thế chiến thứ hai), coi thực tại bao gồm cả thế giới tâm linh, niềm tin tôn giáo, các huyền thoại, truyền thuyết. Tác giả tiêu biểu, G. Mác-két.

- Ở Việt Nam, các trào lưu xuất hiện khoảng từ những năm 30 của thế kỉ XX.

+ Trào lưu lãng mạn (1932 – 1945;  thơ mới, tiểu thuyết lãng mạn), tác giả tiêu biểu  gồm Thế Lữ, Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Tuân.

+ Trào lưu hiện thực phê phán (truyện ngắn, tiểu thuyết hiện thực phê phán), tác giả tiêu biểu  như Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố.

+ Trào lưu văn học hiện thực XHCN.

II. Phong cách văn học

1. Khái niệm

Là sự độc đáo riêng biệt của các nghệ sĩ biểu hiện trong các tác phẩm của họ, phong cách văn học in đậm dấu ấn dân tộc và thời đại.

2. Những biểu hiện của phong cách văn học

Phong cách văn học biểu hiện ở cách nhìn, cách cảm thụ có tính chất khám phá, ở giọng điệu riêng biệt của tác giả; biểu hiện ở hệ thống hình tượng và thể hiện ở các phương diện nghệ thuật.