I. Phân tích đề

- Khái niệm: Phân tích đề là chỉ ra những yêu cầu về nội dung, thao tác lập luận và phạm vi dẫn chứng của đề.

- Phương pháp:

+ Đọc kĩ đề bài.

+ Gạch chân các từ then chốt (những từ chứa đựng ý nghĩa của đề).

+ Chú ý các yêu cầu của đề (nếu có).

+ Xác định yêu cầu của đề: Tìm hiểu nội dung của đề.; tìm hiểu hình thức và phạm vi tư liệu cần sử dụng.

Đề 1 (SGK)

- Vấn đề cần nêu: Suy nghĩ về khả năng thực hành của con người Việt Nam trong giai đoạn mới.

- Hình thức nêu vấn đề: Cố định, cụ thể, đề nổi.

- Vấn đề có liên quan đến đời sống xã hội.

Đề 2 (SGK)

- Vấn đề cần nêu: Tâm sự của Hồ Xuân Hương trong Tự tình (bài II).

- Hình thức nêu vấn đề: Không nêu nội dung cụ thể và hướng triển khai, đề mở.

- Phạm vi đề: Vấn đề có liên quan đến nội dung và nghệ thuật của bài Tự tình.

Đề 3 (SGK)

- Vấn đề cần nghị luận: Vẻ đẹp trong bài thơ Mùa thu câu cá của Nguyễn Khuyến.

- Hình thức nêu vấn đề: Không nêu cụ thể nội dung và hướng triển khai, đề mở.

- Phạm vi vấn đề: Vấn đề có liên quan đến nội dung và nghệ thuật của bài Thu điếu.

II. Lập dàn ý

Lập dàn ý là sắp xếp các ý theo một trật tự logic của bài. Tránh thiếu ý, thừa ý, hệ thống ý không chặt chẽ sơ sài.

1. Xác lập luận điểm

Đề 1: Có 2 luận điểm:

+ Cái mạnh của người Việt Nam, có 2 luận cứ (thông minh, nhạy bén với cái mới).

+ Cái yếu của người Việt Nam là lỗ hổng về kiến thức và khả năng thực hành sáng tạo.

Đề 2: Có 2 luận điểm:

+ Bi kịch duyên phận của Hồ Xuân Hương, có 2 luận cứ (nỗi cô đơn, sự lỡ làng).

+ Khát vọng sống, có 2 luận cứ (sự phẫn uất; cam chịu với hạnh phúc bị san sẻ).

Đề 3: Có 2 luận điểm và 2 luận cứ.

2. Xác lập luận cứ

Tìm những luận cứ làm sáng tỏ cho từng luận điểm.

3. Sắp xếp luận điểm, luận cứ

+ Mở bài: Giới thiệu và định hướng triển khai vấn đề.

+ Thân bài: Sắp xếp những luận điểm, luận cứ theo trình tự logic.

+ Kết luận: Tóm tắt ý, mở rộng, đánh giá ý nghĩa của vấn đề, rút ra bài học.