I. Tiểu dẫn

- Nguyễn Thi ( 1928 - 1968) bút danh khác là Nguyễn Ngọc Tấn, tên khai sinh là Nguyễn Hoàng Ca, quê ở Quần Phương Thượng (nay là Hải Anh), Hải Hậu, Nam Định.

- Năm 1945 ông tham gia cách mạng, vừa chiến đấu vừa hoạt động văn nghệ.

- Ông sáng tác nhiều thể loại: Bút kí, truyện ngắn, tiểu thuyết…

- Năm 2000, ông được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Tác phẩm tiêu biểu: Trăng sáng (tập truyện ngắn, 1960), Đôi bạn (1962)

- Những đứa con trong gia đình được Nguyễn Thi viết trong những ngày chiến đấu ác liệt khi đang công tác ở tạp chí văn nghệ quân giải phóng.

II. Văn bản (SGK)

1. Đoạn trích được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của nhân vật Việt

- Truyện được trần thuật lại qua dòng hồi tưởng nửa tỉnh nửa mê của nhân vật Việt, khi anh bị thương, nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại.

- Cách trần thuật đó khiến truyện kết cấu theo diễn biến của trí nhớ và ý thức, cảm xúc của nhân vật bị đứt đoạn rồi nối lại qua những lần ngất rồi tỉnh đã tạo nên nét mới trong việc thuật lại câu chuyện, tạo nên tính hấp dẫn dưới ngôn ngữ, con mắt của nhân vật.

+ Tính cách nhân vật được khắc họa rõ nét, độc đáo.

+ Tình tiết của câu chuyện không gò bó theo trình tự thời gian, không gian nhất định, được xáo trộn linh hoạt. Nhà văn đi sâu được vào thế giới nội tâm nhân vật để dẫn dắt truyện.

- Qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt, hình ảnh của các thành viên trong gia đình (ba, má, chị Chiến, chú Năm) được giới thiệu hiện rõ dần, đồng thời bản thân người kể chuyện cũng bộc lộ đầy đủ tư cách, tính cách, cảm xúc, tình cảm.

2. Tác phẩm kể chuyện một gia đình nông dân Nam Bộ

+ Quan hệ huyết thống và tình yêu quê hương đất nước, tình yêu cách mạng, tinh thần đánh giặc đã gắn kết những con người ấy với nhau.

+ Vì có chung một tấm lòng mà họ thành vợ chồng. Ba, mẹ Việt bị giặc Pháp giết nhưng mang theo kì vọng khi Việt lớn lên sẽ trả thù thay ba mẹ.

+ Việt và Chiến là hai đứa con của con gia đình đã tự nguyện cầm súng chiến đấu báo thù, biểu hiện cho một tấm lòng hiếu thảo của con cái đối với cha mẹ.

+ Tình yêu gia đình lớn dần rồi kết thành tình yêu nước, tình yêu cách mạng.

3. Tính cách các nhân vật Việt và Chiến

– Việt và Chiến là hai nhân vật được khắc họa đậm nét nhất. Theo lời kể của chú Năm, cô “không khác mẹ một chút nào”, giống ở tính gan góc và kiên trì chịu khó. Trước lúc nhập ngũ Chiến đã nói với em mình “Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à!”.

Chiến là người sớm trưởng thành và gánh vác công việc nặng nề, lo cho em thay má. Cô rất đảm đang, tháo vát cả trong việc gia đình lẫn việc đánh giặc. Chiến lo lắng cho em, nhường nhịn em hết mức. Chiến là cô gái mới lớn, nên trong túi luôn mang chiếc gương nhỏ xinh xắn, đó là nét nữ tính dịu dàng của người con gái.

- Việt là cậu con trai mới lớn, tâm hồn vẫn còn trẻ thơ, Việt tranh giành với chị mình công bắt ếch, công bắn tàu giặc và tranh cả phần nhập ngũ. Do “sợ mất chị” nên khi Việt tham gia chiến đấu không bao giờ khoe mình có chị gái, một nét rất đáng yêu, ngây thơ của cậu bé. Trong khi bị thương nằm ở mặt trận, Việt không sợ chết mà chỉ sợ ma và bóng tối.

Việt luôn mang theo chiếc ná thun gắn với tuổi thơ hay đi bắn chim vào những buổi trưa hè. Việt là cậu bé nhỏ tuổi nhưng rất gan dạ, dũng cảm và không sợ chết, khi những hồi đại liên vang lên Việt còn nghĩ “ Chúng đến giết mình đây! Chết là gì nhỉ? Chắc là đau gấp mười lần bị thương”.

- Tình cảm của Việt đối với chị rất sâu đậm, hai chị em vốn mồ côi, chị là người chăm lo cho mình từng li từng tí, Việt yêu thương chị không muốn mất chị.

- Việt và Chiến là hình tượng tiêu biểu của những người con miền Nam trong thời đánh Mỹ. Là những người con sinh ra và lớn lên trên mảnh đất anh hùng, họ đứng lên cầm súng để trả nợ nước trả thù nhà, mang trái tim tâm hồn hiến dâng cho nghĩa lớn.

Cả hai đều mang trong mình tính cách riêng, Việt là em nhưng có ý thức chiến đấu mạnh mẽ, yêu thương mọi người xung quanh, Việt có nét rất hồn nhiên, thơ trẻ. Chiến là người chị đảm đang, là người con nối tiếp tâm hồn, khí phách của ba má.

4. Khuynh hướng sử thi trong đoạn trích

- Truyện “Những đứa con trong gia đình” đã xây dựng nhân vật trung tâm theo khuynh hướng sử thi, nhân vật Việt và Chiến, những con người đại diện cho giai cấp, cho dân tộc với những phẩm chất cao cả, kết tinh những gì cao đẹp nhất của cộng đồng.

Tác phẩm đã khẳng định, ngợi ca tấm gương Việt và Chiến anh dũng cầm súng đánh giặc và lập nhiều chiến công, kì tích sáng chói, thể hiện được nhiệt huyết sục sôi, tinh thần đấu tranh ngoan cường của những người con kháng chiến. Những nhân vật đó đã trở thành biểu tượng cho tất cả con người yêu nước Việt Nam.

- Câu chuyện xoay quanh các thành viên trong một gia đình có truyền thống yêu nước, căm thù giặc từ đời này qua đời khác, từ đời bố mẹ là những người anh hùng hi sinh vì đất nước đến những người con đứng lên quyết trả nợ nước thù nhà.

- Việt và Chiến sinh ra đã không được hưởng bình yên đúng nghĩa với lứa tuổi ấu thơ, phải chứng kiến cảnh cả bố và mẹ đều bị giặc giết hại. Mối căm thù đến tận xương máu, được hun đúc thành tinh thần quyết tâm ra đi đánh giặc của hai chị em.

- Gia đình Chiến là gia đình tiêu biểu cho những gia đình miền Nam thời bấy giờ, không phải chỉ có Việt và chiến mang nỗi căm thù ấy mà tất cả những người con khác, ai đã chứng kiến cảnh tàn khốc, chứng kiến cảnh mất đi những người thân yêu của mình thì tất thảy đều chung một nỗi căm thù. Nguyễn Thi đã vẽ nên một bức tranh chân thực về cuộc kháng chiến và số phận những con người phải chịu nhiều đau thương, một nỗi đau chung của dân tộc.

5. Đoạn văn cảm động nhất

- Cảnh tượng hai chị em Việt và Chiến khiêng bàn thờ má chạy qua cánh đồng, gửi sang nhà chú Năm để hai chị em lên đường đi chiến đấu khiến người đọc bồi hồi xúc động, bởi đó là tấm lòng hiếu thảo đối với cha mẹ.

- Dù khó khăn, gian khổ hai chị em vẫn yêu thương nhau và không quên trách nhiệm, nghĩa vụ trả thù cho ba má. Vẫn luôn nhớ về ba mẹ và làm theo, đi theo con đường ba mẹ đã đi, hết lòng vì tổ quốc.