I. Tìm hiểu bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

- Văn bản (SGK).

- Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể.

a). Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì? Hãy đặt một nhan đề thích hợp cho văn bản.

Vấn đề nghị luận của văn bản này là những phẩm chất, đức tính đẹp của anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.

Có thể đặt tên cho văn bản là Hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.

b). Vấn đề nghị luận được người viết triển khai qua những luận điểm nào? Tìm những câu nêu lên hoặc cô đúc luận điểm của văn bản.

- Dù được miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, các nhân vật trong Lặng lẽ Sa Pa cũng hiện lên nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu - nhân vật chính của tác phẩm đã để lại cho người đọc nhiều ấn tượng khó phai mờ (các câu nêu vấn đề nghị luận).

- Nhân vật anh thanh niên đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc gian khổ của mình (câu nêu luận điểm).

- Anh thanh niên đáng yêu vì “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo (câu nêu luận điểm).

- Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn (câu nêu luân điểm).

- Cuộc sống của chúng ta... thật đáng tin yêu (đoạn cuối bài - những câu cô đúc vấn đề nghị luận).

c) Để khẳng định các luận điểm, người viết đã lập luận (dẫn dắt, phân tích, chứng minh) như thế nào? Nhận xét về những luận cứ được người viết đưa ra để làm sáng tỏ cho từng luận điểm. (Gợi ý: Những luận cứ đó được lấy ở đâu, gồm những điều gì?)

- Để khẳng định các luận điểm, người viết đã lập luận (dẫn dắt, phản tích, chứng minh) một cách đầy thuyết phục.

- Các luận điểm của người viết nêu lên rõ ràng ngắn gọn tạo được ấn tượng ở người đọc.

- Từng luận điểm đã phân tích chứng minh rõ ràng, với những dẫn chứng cụ thể. Các luận cứ đều xác đáng sinh động vì đó là những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của tác phẩm.

- Bài văn được người viết dẫn dắt tự nhiên với bố cục chặt chẽ. Tự đặt vấn đề rồi phân tích diễn giải, rồi sau đó khẳng định, nâng cao vấn đề cần nghị luận.

II. Luyện tập

- Văn bản (SGK).

- Vấn đề nghị luận của đoạn văn là gì? Đoạn văn nêu lên những ý kiến chính nào? Các ý kiến ấy giúp chúng ta hiểu thêm gì về nhân vật lão Hạc?

+ Đoạn văn nghị luận: Cái chết của nhân vật lão Hạc, qua đó thấy được vẻ đẹp nhân cách của nhân vật trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.

+ Các ý chính của đoạn văn:

Lão Hạc phải lựa chọn giữa sống và chết; lão đã chọn cái chết còn hơn sống khổ, sống nhục. Cái chết của lão là gieo mầm cho cái sống.

+ Đoạn văn giúp người đọc hiểu thêm về nhân vật lão Hạc: Đó là sự hi sinh cao cả; là nỗi đau thân phận của con người.