I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng của nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.

Có thể miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật; cũng có thể miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục… của nhân vật.

1. Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích.

a). Những câu thơ tả cảnh và miêu tả tâm trạng của Thúy Kiều.

- Khung cảnh thiên nhiên bên ngoài được miêu tả trực tiếp ở câu thơ:

“Bốn bề bát ngát xa trông,

Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia”.

- Miêu tả tâm trạng:

“Bẽ bàng mây sớm đèn khuya,

Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng”.

“Xót người tựa cửa hôm mai”.

- Vừa tả cảnh, vừa miêu tả tâm trạng:

“Vẻ non xa, tấm trăng gần ở chung”.

“Buồn trông ngọn nước mới sa,

Hoa trôi man mác biết là về đâu?

Buồn trông nội cỏ dàu dàu,

Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.

Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,

Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”.

b). Những câu thơ miêu tả cảnh sắc bên ngoài có mối liên hệ mật thiết với việc miêu tả nội tâm nhân vật. Cảnh rộng, xa tạo ra sự mênh mang đối lập với tâm trạng cô đơn của nhân vật.

Những câu thơ tả cảnh nhưng cũng chính là để tả tình, cái tình buồn bã, cô đơn, thân phận như hoa trôi nước chảy, không biết về đâu trước một tương lai mờ mịt.

2. Cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn (SGK).

Hình ảnh lão Hạc trong đoạn văn được miêu tả gián tiếp qua nét mặt, cử chỉ… cho thấy nỗi buồn và sự dằn vặt đau đớn của lão Hạc khi buộc phải bán con chó.

II. Luyện tập

1. Thuật lại đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều bằng văn xuôi.

2. Tâm trạng của Kiều trong đoạn trích Kiều báo ân báo oán.

"Dưới cờ gươm tuốt nắp ra

Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư".

Nếu Kiều cố tình giết Hoạn Thư thì ta chỉ là người nhỏ nhen! Còn nếu tha Hoạn Thư thì chẳng bao giờ có cơ hội trả thù nữa. Nhưng người đời đã dạy "Lấy oán trả oán thì đời đời thù oán, lấy ân trả oán thì cởi bỏ oán thù đó sao?". Ngẫm nghĩ hồi lâu, Kiều quyết định hành xử theo lời dạy trên và tha cho Hoạn Thư.

3. Kể lại tâm trạng của em sau khi mắc lỗi với bạn.