I. NHẬN XÉT

1. So sánh từ in đậm trong mỗi ví dụ sau:

a. Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều.

(Hồ Chí Minh)

b. Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng.

- Trong ví dụ a, xây dựng và kiến thiết là hai từ giống nhau về nghĩa chỉ một hoạt động; khác ở chỗ từ kiến thiết mang nghĩa rộng hơn, bao quát hơn từ xây dựng

- Trong ví dụ b, vàng xuộm, vàng hoe và vàng lịm đều là từ chỉ màu sắc, chỉ khác nhau ở cấp độ, vàng lịm đậm màu hơn so với vàng xuộm và vàng hoe.

2. Thay những từ in đậm trong mỗi ví dụ trên cho nhau rồi rút ra nhận xét: Những từ nào thay thế được cho nhau? Những từ nào không thay thế được cho nhau? Vì sao?

a. Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải kiến thiết lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc xây dựng đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều.

- Trong đoạn văn trên, hai từ kiến thiết và xây dựng có thể thay thế cho nhau bởi khi thay thì ý nghĩa đoạn văn không thay đổi.

b. Màu lúa chín dưới đồng vàng lịm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng xuộm. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng hoe không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng.

- Trong đoạn văn trên, không thể thay thế các từ vàng lịm, vàng xuộm, vàng hoe cho nhau bởi mỗi sự vật đều có màu sắc trạng thái riêng biệt không thể thay thế.

II. GHI NHỚ

1. Từ đồng nghĩa là những từ giống nhau hoặc gần giống nhau. Ví dụ: siêng năng, chăm chỉ, cần cù…

2. Có những từ đồng nghĩa hoàn toàn có thể thay thế cho nhau trong lời nói. Ví dụ: hổ, cọp, hùm...

3. Có những từ đồng nghĩa hoàn toàn hoặc không hoàn toàn. Khi dùng những từ này ta phải cân nhắc để lựa chọn cho đúng.

Ví dụ:

+ ăn, xơi, chén... ( biểu thị cho những thái độ tình cảm khác nhau đối với người đối thoại hoặc điều được nói đến).

+ mang, khiêng, vác... ( biểu thị những cách thức hành động khác nhau).

III. LUYỆN TẬP

1. Xếp những từ in đậm thành từng nhóm đồng nghĩa:

Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.

- Nhóm 1: hoàn cầu, năm châu.

- Nhóm 2: nước nhà, non sông.

2. Tìm những từ đồng nghĩa với mỗi từ sau đây: đẹp, to lớn, học tập.

- Từ đồng nghĩa với từ đẹp: xinh, xinh đẹp, xinh xắn, tươi đẹp, xinh tươi, đẹp đẽ..

- Từ đồng nghĩa với từ to lớn: vĩ đại, khổng lồ, hùng vĩ...

- Từ đồng nghĩa với từ học tập: học hỏi, học hành, học việc...

3. Đặt câu với một cặp từ đồng nghĩa em vừa tìm được ở bài tập 2.

- Dãy núi Trường Sơn thật là hùng vĩ.

- Hồ Ba Bể thật khổng lổ và xinh đẹp.

- Bạn Quý rất chịu khó học hỏi kinh nghiệm từ các anh chị lớp trên.