I. Đoạn văn thuyết minh

1. Thế nào là đoạn văn?

- Đoạn văn là phần văn bản được quy ước tính từ chỗ viết hoa lùi đầu dòng đến chỗ chấm xuống dòng. Đoạn văn là đơn vị cơ sở của văn bản.

2. So sánh đoạn văn tự sự và đoạn văn thuyết minh:

- Giống nhau: Đều đảm bảo cấu trúc thường gặp của một đoạn văn.

- Khác nhau:

+ Đoạn văn tự sự thường có yếu tố biểu cảm và miêu tả rất hấp dẫn xúc động.

+ Đoạn văn thuyết minh chủ yếu cung cấp tri thức, thiên về giới thiệu sự vật, hiện tượng, không có các yếu tố miêu tả và biểu cảm. Văn bản thuyết minh nặng về tư duy khoa học. Đoạn văn thuyết minh có thể trình bày theo những phương pháp như diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp.

3. Đoạn văn thuyết minh thường bao gồm ba phần:

+ Mở đoạn, thân đoạn, kết đoạn.

+ Mở đoạn có nhiệm vụ giới thiệu chung.

+ Các ý trong thân đoạn có thể được sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, nhận thức, phản bác - chứng minh...

II. Viết đoạn văn thuyết minh

Khi viết một đoạn văn thuyết minh để cung cấp cho người đọc những hiểu biết chuẩn xác về một nhà khoa học hoặc một tác phẩm văn học, một công trình nghiên cứu, một điển hình người tốt, việc tốt, cần phải thực hiện những thao tác sau:

1. Dàn ý đại cương cho bài viết.

- Cần chọn một vấn đề thuyết minh trong số các vấn đề nêu ra ở tình huống trên, sau đó suy nghĩ về vấn đề để định ra những nội dung cần thiết cho dàn ý đại cương của bài thuyết minh.

- Ví dụ: Chọn thuyết minh về một tác phẩm văn học cần lập dàn ý đại cương như sau:

+ Mở bài: Giới thiệu chung về tác phẩm (tên tác phẩm, tác giả, đặc điểm khái quát của tác phẩm).

+ Thân bài: Giới thiệu chi tiết về tác phẩm.

* Giới thiệu hoàn cảnh sáng tác.

* Giới thiệu các giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm (tùy theo tác phẩm cụ thể mà có thể có số lượng ý tương ứng với số lượng đoạn văn nhiều hay ít).

* Giới thiệu những nét đặc sắc về nghệ thuật (tùy theo tác phẩm cụ thể mà có thể có số lượng ý tương ứng với số lượng đoạn văn nhiều hay ít).

+ Kết bài: Nhận định tổng hợp về tác phẩm (khái quát giá trị, vị trí, âm hưởng của tác phẩm).

2. Hãy diễn đạt một ý trong dàn bài vừa lập thành một đoạn văn.

-  Trước khi viết cần xác định được: Đoạn văn chọn viết là đoạn văn nào? Đoạn văn ấy nằm ở vị trí nào trong bài văn? (theo dàn ý trên có thể chọn đoạn mở bài, kết bài hay một đoạn thuộc ý giới thiệu giá trị nội dung, giới thiệu nghệ thuật).

- Viết câu chuyển ý, chuyển đoạn như thế nào để đảm bảo tính chặt chẽ và mạch lạc của đoạn văn.

- Sử dụng những phương pháp thuyết minh gì và diễn đạt thế nào để đoạn văn không chỉ chuẩn xác mà còn sinh động, hấp dẫn.