I. Dàn ý bài văn thuyết minh

1. Bố cục ba phần của một bài làm văn và nhiệm vụ của mỗi phần.

- Mở bài: Giới thiệu nội dung bài viết (tùy theo thể loại mà xác định nội dung cần giới thiệu).

- Thân bài: Thực hiện các yêu cầu trọng tâm như kể chuyện, biểu cảm, miêu tả hay nghị luận...

- Kết bài: Khái quát vấn đề hay nêu cảm xúc, suy nghĩ trước câu chuyện kể hoặc đối tượng miêu tả.

2. Bố cục ba phần có phù hợp với đặc điểm của bài văn thuyết minh không? Vì sao?

Bố cục ba phần rất phù hợp vì văn bản thuyết minh là kết quả của thao tác làm văn. Cũng có lúc người viết phải miêu tả, nêu cảm xúc và trình bày sự việc.

3. So sánh phần mở bài và kết bài của văn tự sự thì văn bản thuyết minh có những điểm tương đồng và khác biệt nào?

- Mở bài trong văn bản tự sự yêu cầu giới thiệu thời gian, địa điểm xảy ra câu chuyện, giới thiệu nhân vật chính, góc nhìn (người chứng kiến).

- Mở bài trong văn thuyết minh giới thiệu đối tượng, mục đích thuyết minh, điểm giống nhau là cùng có chức năng giới thiệu. Tuy nhiên, cách giới thiệu trong văn thuyết minh linh hoạt hơn, có khi rất ngắn, chỉ gồm 1, 2 câu.

- Kết bài trong văn tự sự đôi khi cũng gắn với thân bài, vì sau khi giải quyết vấn đề (mở nút xung đột) là câu chuyện đã kết thúc. Trong bài làm của học sinh hay trong một số sáng tác còn có phần cuối, dùng để nêu lên suy nghĩ và cảm xúc nhưng cách kết thúc đó hơi gượng ép.

- Kết bài trong văn thuyết minh đôi khi không nhận thấy được, nó đồng thời là phần cuối của nội dung thuyết minh. Chừng nào người đọc cảm nhận thấy đã thỏa mãn, thì khi đó bài văn thuyết minh cũng kết thúc.

- Kết bài trong văn tự sự và văn thuyết minh có những điểm giống nhau, chúng biến hóa năng động và nhiều khi chỉ là phần cuối của nội dung chính.

4. Các trình tự sắp xếp (cho phần thân bài)  trong SGK có phù hợp với văn bản thuyết minh không? Vì sao?

Ba loại trình tự không phù hợp với văn bản thuyết minh vì:

- Trình tự thời gian phù hợp với văn tự sự hơn.

- Trình tự không gian phù hợp với văn miêu tả hơn.

- Trình tự nhận thức phù hợp với văn nghị luận hơn.

- Riêng trình tự chứng minh - phản bác cần phải lập luận để thuyết phục người nghe (người đọc).

II. Lập dàn ý bài văn thuyết minh

- Bạn được giao viết một bài văn thuyết minh để giới tiệu với người đọc về một danh nhân văn hóa, một tác giả văn học hoặc một nhà khoa học mà bạn yêu thích và tìm hiểu kĩ.

- Để hoàn thành tốt nhiệm vụ, bạn hãy lần lượt làm những việc sau:

1. Xác định đề tài:

- Tìm hiểu để viết bài giới thiệu về nhà khoa học vĩ đại Anh-xtanh.

- Viết bài giới thiệu một trong những danh nhân đất Việt. Có thể dựa trên bài viết khái quát về Nguyễn Trãi, Nguyễn Du trong SGK hoặc dựa trên các sách tham khảo để viết về các nhân vật như Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, Hoài văn hầu Trần Quốc Toản, nhà sử học Lê Văn Hưu...

2. Lập dàn ý:

a. Mở bài:

- Để nêu được đề tài bài viết (giới thiệu về danh nhân nào, tác giả nào, nhà khoa học nào?) cần gọi tên đề tài và đưa ra đặc điểm nổi bật.

- Để người đọc nhận ra kiểu văn bản (thuyết minh), cần sử dụng các ngôn ngữ đặc trưng của thuyết minh hoặc nêu trực tiếp mục đích thuyết minh.

- Để thu hút sự chú ý của người đọc, cần trình bày trung thực, hấp dẫn.

b. Thân bài:

- Muốn tìm ý, chọn ý, cần lựa chọn những tri thức, xem xét độ chính xác và tầm quan trọng của thông tin đối với người đọc.

- Muốn sắp xếp ý, cần nghiên cứu cấu trúc của bài viết một cách phù hợp, sao cho trật tự trước sau, trật tự logic... giữa các ý tạo ra vẻ đẹp cân xứng và có ý nghĩa.

c. Kết bài:

- Muốn trở lại với đề tài thuyết minh, cần khái quát toàn bộ nội dung đã thuyết minh trong phần thân bài, dùng câu văn liên kết để chuyển ý, chuyển đoạn.

- Muốn lưu lại những suy nghĩ và cảm xúc lâu bền trong lòng độc giả cần có những từ ngữ ấn tượng, lịch sự, xã giao... trong kết thúc bài.