I. Tiểu dẫn

- Thiền sư Pháp Thuận (915 - 990) là một nhà sư thuộc thế hệ thứ mười, dòng thiền Nam phương, ông từng giữ công việc cố vấn quan trọng dưới triều Tiền Lê.

- Bài thơ là quan niệm về vận nước, ý thức trách nhiệm của nhà sư đối với Tổ quốc. Bài thơ có sự lựa chọn của từ ngữ và những hình ảnh so sánh hợp lí, sâu sắc.

- Vua Lê Đại Hành thường hỏi Thiền Sư: Vận nước dài ngắn như thế nào? và nhà sư đã đáp lại bằng bài ngũ ngôn Đường luật này.

- Tên gọi Quốc tộ (chữ tộ có nhiều nghĩa: Phúc, vận may của quốc gia, ngôi vua) ở đây được hiểu là vận nước.

- Vận nước là bài thơ có tên tác giả sớm nhất của văn học Việt Nam cũng là bài thơ sớm nhất về kế sách trị nước lâu dài.

II. Văn bản (SGK)

1. Tác giả so sánh “Vận nước như dây mây leo quấn quýt” nhằm diễn tả điều gì?

- So sánh như vậy nhằm diễn tả: Vận nước phụ thuộc vào nhiều quan hệ ràng buộc. Vận nước không thể phụ thuộc vào một yếu tố mà thành.

- Vận nước là quan hệ của nhiều yếu tố, để giữ được vận nước phát triển dài lâu, thịnh vượng cần có những yếu tố như:

+ Có đường lối trị quốc tốt, phù hợp.

+ Có quan hệ ngoại giao và các nước láng giềng tốt.

+ Có tiềm năng về quân sự.

+ Có tiềm lực về kinh tế.

+ Có sự nhất trí cao giữa người lãnh đạo và người dân.

2. Tâm trạng tác giả trước hoàn cảnh đất nước.

Tác giả muốn đem hiểu biết của mình về tư tưởng chính trị bày tỏ với nhà vua (người đứng đầu đất nước) làm thế nào để giữ cho đất nước yên bình, vui vẻ, dân được an cư lạc nghiệp.

3. Hiểu thế nào là “vô vi”? Vì sao tác giả khẳng đinh “Vô vi trên điền các - chốn chốn dứt đao binh”?

 - Vô vi là vô vi pháp của nhà Phật. Nghĩa là từ bi bác ái. Điện các để chỉ triều đình, chỉ nhà vua. Cả câu thơ có nghĩa muốn giữ yên vận nước và để vận nước phát triển thịnh vượng nhà vua phải vô vi, phải làm những gì thuận với tự nhiên, với lòng người. Theo nghĩa nhà Phật làm cho mọi chúng sinh được yên vui, xóa bỏ mọi khổ đau của họ. Đó là tư tưởng lo cho dân.

- Nếu làm được điều đó (Vô vi trên điện các) thì tất yếu sẽ được “Chốn chốn dứt đao binh”, nghĩa là nơi không có cảnh chém giết nữa, không còn chiến tranh, đất nước thanh bình thì vận nước, ngôi vua mới được bền vững.

4. Hai câu thơ cuối phản ánh truyền thống nào của dân tộc Việt Nam?

- Hai câu phản ánh truyền thống yêu nước, khao khát nhân đạo hòa bình của dân tộc Việt Nam.

- Đây là lời nhà sư trả lời vua Lê Đại Hành. Bài thơ bộc lộ tư tưởng trị nước, cách nhìn xa trông rộng của nhà sư.