I. Tiểu dẫn

- Thôi Hiệu (704 - 754) quê ở Biện Châu (nay là thành phố khai Phong, tỉnh Hà Nam), ông là nhà thơ nổi tiếng ở Trung Quốc, ông để lại khoảng 40 bài thơ.

- Lầu Hoàng Hạc (Hoàng Hạc lâu) được coi là một trong những bài thơ hay nhất đời Đường.

II. Văn bản (SGK)

1. Nhan đề của bài thơ là Lầu Hoàng Hạc nhưng ngoài sự xác định vị trí của lầu Hoàng Hạc ở "nơi đây", toàn bài không nói gì về "lầu” cả. Vậy dụng ý của tác giả là gì?

- Bốn câu thơ đầu "Tích nhân... không du du" đề cập trực tiếp tới lầu Hoàng Hạc, vừa giải thích tên lầu, vừa định vị lầu trong thời gian nhưng lại không nói gì về lầu. Dụng ý của tác giả mang những suy tư sâu lắng đầy triết lí. Thời gian một đi không trở lại, đời người hữu hạn, vũ trụ là vô cùng, vô tận. Lầu chơ vơ, mây trắng bồng bềnh có khác chi thân phận nổi chìm tha hương.

- Dụng ý thứ hai của Thôi Hiệu tạo ra sự chuyển biến tiếp từ quá khứ về hiện tại (giữa bốn câu trên và bốn câu dưới), đó là sự nối tiếp kín đáo. Mắt ngước nhìn tầng mây lơ lửng, hồn thả theo nghìn năm xa xăm nhưng tâm tư của nhà thơ vẫn hướng về những gì của hiện tại.

- Dụng ý thứ ba của nhà thơ tạo ra mối tương quan giữa cái nhìn thấy và cái không nhìn thấy. Đó là đất Hán Dương, bãi Anh Vũ, hàng cây bên đường... tất cả đều rõ mồn một, tươi mơn mởn. Cái không thấy là "hương quan", hương quan là quê hương đang hút hồn người. Trong ba dụng ý trên, một thuộc về triết lí, hai vấn đề thuộc về nhân sinh.

2. Tất cả cảnh đều đẹp, sao lại “khiến người buồn"?

- Bốn câu đầu tạo ra vẻ đẹp huyền thoại của lầu Hoàng Hạc. Bốn câu thơ sau tạo ra vẻ đẹp hiện đại của dòng sông, bãi cỏ, hàng cây nhưng “khiến người buồn”.

- Bài thơ hay và có ý vị sâu sắc vì diễn tả sinh động tình cảm chân thành, những suy nghĩ sâu lắng. Nhà thơ đang sống như một kẻ tha hương nên dẫu cảnh trước mắt có đẹp thì lòng thương nhớ quê hương cứ vời vợi, nhất là khi màn đêm buông xuống.

3. Bài thơ có thể rút gọn thành một câu “người xưa đã đi không trở lai khiến người nay buồn” và một quan niệm “năm mươi sáu chữ đều là bước chuẩn bị cho chữ sầu đậu xuống, kết đọng trong tâm”. Anh (chị) đồng ý với ý kiến nào?

- Trong hai ý kiến trên, ý kiến “năm mươi sáu thì cả năm mươi sáu chữ đều là bước chuẩn bị cho một chữ sầu kết đọng trong tâm” đúng và sâu sắc hơn vì cái hồn của bài thơ là những suy nghĩ chân thành sâu sắc gợi cảm giác buồn về thân phận con người hữu hạn, vô tận.

- Còn có nỗi sầu, nỗi buồn nào hơn khi phải xa quê hương. Người ta buồn thương nhớ quê hương lúc chiều tà buông xuống. Chiều hôm nhớ nhà là tình huống xuất hiện phổ biến trong thơ ca cổ điển nhiều nước Phương Đông.