I. Tiểu dẫn

Lai Tân là nơi mà Bác Hồ đi qua trên đường đến Liễu Châu (Quảng Tây), Lai Tân là bài thơ thứ 97 trong số 134 bài thơ trong tập Nhật kí trong tù.

II. Văn bản (SGK)

1. Bộ máy quan lại ở Lai Tân.

- Trong ba câu đầu, Hồ Chí Minh vẽ lên ba bộ mặt vô cùng sinh động gồm lão giám ngục (ban trưởng nhà lao) đánh bạc ngày này qua ngày khác; viên cảnh sát trưởng móc túi tiền của tù nhân và quan huyện chong đèn hút thuốc phiện.

- Ba nhân vật đóng vai nghiêm túc đến vô ý thức dưới gầm trời "thái bình" của Lai Tân. Câu thơ miêu tả ngắn gọn, khách quan mà sâu sắc, có sức công phá không nhỏ vào sự lộn xộn, bát nháo của xã hội dưới thời Tưởng Giới Thạch.

2. Sắc thái mỉa mai châm biếm của câu thơ cuối.

- Câu thơ cuối là lời châm biếm, mỉa mai sắc sảo. Chỉ một chữ "thái bình" mà xâu chuỗi bao việc làm, xé toang tất cả sự "thái bình" dối trá nhưng đang "đại loạn" từ bên trong.

- Ba câu đầu là những câu kể nói về hình tượng cũng không có gì đặc biệt nhưng giống nhau về sự thối nát trong hoàn cảnh "quốc gia hữu sự".

- Giặc đang ở ngay trước mắt, thiên hạ đã đại loạn mà bọn quan quân lớn bé đều chỉ lo vơ vét. Bác không dùng chữ "đại loạn" mà chỉ nói "Trời đất Lai Tân vẫn thái bình". Với một câu thơ (nghệ thuật thơ Đường gọi là "cảnh cú") có thể làm rung chuyển những câu thơ khác. Bài thơ vốn phẳng lặng bỗng vang ngân, giục giã, gây ra những cảm xúc đặc biệt.

3. Kết cấu và bút pháp của bài thơ.

- Bài thơ có cấu tứ bất ngờ, ba câu thơ đầu chỉ thuần kể việc, điểm nút chính là câu thơ thứ tư làm bật ra toàn bộ tư tưởng của bài, làm bung vỡ tất cả ý châm biếm, mỉa mai hướng đến sự thối nát của xã hội Tưởng Giới Thạch.

- Bài thơ mang đậm bút pháp chấm phá của thơ Đường. Lời thơ ngắn gọn, súc tích. Không cầu kì câu chữ, nhưng với bốn câu thơ, tác giả đã vẽ nên bản chất của cả chế độ xã hội mục nát.