Truyện khoa học viễn tưởng

Truyện khoa học viễn tưởng là loại truyện hư cấu về những điều diễn ra trong một thế giới giả định, dựa trên tri thức khoa học và trí tương tượng của tác giả. Truyện khoa học viễn tưởng có các đặc điểm như sau:

- Đề tài: đa dạng, phong phú thường gắn với các phát minh khoa học, công nghệ như: chế tạo dược liệu, khám phá đáy đại dương, du hành vũ trụ, gặp người ngoài hành tinh…

- Cốt truyện: thường được xây dựng dựa trên các sự việc giả tưởng liên quan đến các thành tựu khoa học.

- Tình huống truyện: tác giả thường đặt nhân vật vào những hoàn cảnh đặc biệt, những khó khăn hay mâu thuẫn cần phải giải quyết trong thế giới giả tưởng.

- Sự kiện: thường trộn lẫn những sự kiện của thế giới thực tại với những sự kiện xảy ra trong thế giới giả định (quá khứ, tương lai, ngoài vũ trụ...).

- Nhân vật: trong truyện thường xuất hiện các nhân vật như người ngoài hành tinh, quái vật, người có năng lực phi thường, những nhà khoa học, nhà phát minh có khả năng sáng tạo kì lạ.

- Không gian, thời gian: mang tính giả định, chẳng hạn thời gian lẫn lộn từ quá khứ, hiện tại và tương lai, không gian vũ trụ, lòng đất, đáy biển...

Mở rộng thành phần chính và trạng ngữ trong câu bằng cụm từ

- Câu tiếng Việt gồm hai thành phần chính (chủ ngữ và vị ngữ) và các thành phần phụ. Một trong những thành phần phụ của câu là trạng ngữ.

- Thành phần chính và trạng ngữ trong câu có thể mở rộng bằng cụm từ. Chúng ta có thể mở rộng các thành phần này từ một từ thành một cụm từ hoặc từ một cụm từ đơn giản thành một cụm từ phức tạp hơn.

+ Mở rộng chủ ngữ bằng cụm từ. Ví dụ:

(1) Trong những cánh đồng cỏ, mao lương/đua sắc.

(2) Trong những cánh đồng cỏ, hàng ngàn cây mao lương hoa vàng/đua sắc.                                                                 

Chủ ngữ trong câu (1) là một từ (mao lương), chủ ngữ trong câu (2) là một cụm từ (hàng ngàn cây mao lương hoa vàng).

+ Mở rộng vị ngữ bằng cụm từ. Ví dụ:

(1) Đó/chính là một điều bí mật.

(2) Đó/chính là một điều bí mật mà tôi muốn chia sẻ với bạn.

Vị ngữ trong câu (2) có cấu tạo phức tạp hơn vị ngữ trong câu (1) .

+ Mở rộng trạng ngữ bằng cụm từ. Ví dụ:

(1) Trước ánh sáng, bóng tối tan tác và run lẩy bẩy, nhào xuống cái mõm hôi thối của đầm lầy nơi rừng sâu núi thẳm.

(2) Trước ánh sáng của trái tim Đan-kô, bóng tối tan tác và run lẩy bẩy, nhào xuống cái mõm hôi thối của đầm lầy nơi rừng sâu núi thẳm.

Trạng ngữ trong câu (2) có cấu tạo phức tạp hơn trạng ngữ trong câu (1).

- Việc mở rộng thành phần chính và trạng ngữ bằng cụm từ làm cho việc miêu tả chi tiết, rõ ràng hơn…

- Văn bản Dòng “Sông Đen” của tác giả Giuyn Véc-nơ (Jules Verne) được trích từ tác phẩm Hai vạn dặm dưới biển, do Đỗ Ca Sơn dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 2020.

- Giuyn Véc-nơ (1828 - 1905) là nhà văn Pháp được xem là “cha đẻ” của thể loại truyện khoa học viễn tưởng. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm: Hành trình vào tâm Trái Đất, Hai vạn dặm dưới biển, Vòng quanh thế giới trong 80 ngày…

Chuẩn bị đọc

Tưởng tượng em ở trong phòng khách của một tàu ngầm và tàu đang lặn xuống đáy biển, dưới mặt nước năm mươi mét. Hãy ghi lại những hình dung của em về cảnh vật trong không gian đó.

Đó là thế giới kì thú với muôn vàn loài vật dưới đại dương, những loài cỏ cây mới lạ và phong cảnh đẹp như tranh vẽ.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Dựa vào hành trình mà giáo sư A-rô-nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng "Sông Đen"?

Tác giả đặt tên chương này là Dòng "Sông Đen" vì hải lưu họ đi có tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô (Kuroshio), nghĩa là "Sông Đen".

2. Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê-mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lơtx?

- Nét-len lo lắng về việc ở trên con tàu và muốn tìm cách trốn thoát càng nhanh càng tốt.

- Giáo sư A-rô-nắc lại cảm thấy đây là cơ hội để khám phá, tìm hiểu nhiều điều thú vị dưới đáy biển.

- Họ không biết gì về thuyền trưởng Nê-mô, chi biết ông là một người bí ẩn và khó hiểu.

3. Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lơtx.

- Quang cảnh trước mắt tôi đẹp tuyệt vời, không bút nào tả xiết.

- Chẳng bàn tay họa sĩ nào vẽ được tất cả cái dịu dàng của màu sắc, của ánh sáng lung linh trong nước biển trong vắt từ đáy lên.

- Bóng tối trong phòng càng tăng thêm ánh sáng rực rỡ bên ngoài.

- Nhìn qua ô cửa, ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ.

4. Em hình dung như thế nào về cảnh được miêu tả?

Đó là một cảnh đẹp kì vĩ với sự xuất hiện của muôn loài sinh vật trong lòng biển. Khung cảnh hấp dẫn như cảnh thần tiên với nhiều loại cá đang tung tăng bơi lượn trong môi trường tự nhiên.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Văn bản viết về đề tài gì?

Văn bản kể về những ngày đầu của hành trình hai vạn dưới đáy biển trên con tàu bí ẩn Nau-ti-lơtx.

2. Xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản.

- Tình huống: cuộc tranh luận giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len về kế hoạch chạy trốn hay ở lại con tàu Nau-ti-lơtx.

- Nhân vật: Nét Len, Công-xây, giáo sư A-rô-nắc.

- Không gian: dưới lòng đại dương.

- Thời gian: khoảng năm giờ chiều.

3. Liệt kê những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản.

- Gặp thuyền trưởng Nê-mô trên con tàu Nau-ti-lơtx.

- Suy nghĩ về thuyền trưởng Nê-mô.

- Cuộc tranh luận với Nét Len.

- Khám phá cảnh đẹp dưới lòng đại dương.

4. Tác giả để cho giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về vấn đề gì? Em có đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả không? Vì sao?

- Giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về những bí ẩn của con tàu, về thuyền trưởng Nê-mô về kế hoạch trốn chạy.

- Giáo sư muốn ở lại con tàu để quan sát thế giới bí ẩn dưới đáy đại dương còn Nét Len muốn bỏ trốn vì coi con tàu như ngục tù.

- Cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả rất hợp lí vì trước cảnh đẹp cuốn hút, họ đã tạm quên mâu thuẫn trước đó.

5. Tìm trong văn bản một số chi tiết phù hợp, điền vào bảng sau:

Từ những chi tiết đó, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật Nê-mô?
Thuyền trưởng Nê-mô là một nhân vật bí ẩn, khó hiểu nhưng tài năng; tính cách lịch sự, có vẻ lạnh lùng nhưng chu đáo, hiếu khách.

6. Tóm tắt nội dung văn bản.

- Nội dung văn bản là những ngày đầu của A-rô-nắc, Công-xây và Nét Len sau khi họ bị rơi xuống biển và được tàu Nau-ti-lơtx của thuyền trưởng Nê-mô cứu.

- Giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len đã xảy ra mâu thuẫn về quyết định chạy trốn hay cùng ở lại con tàu để quan sát, tìm hiểu thế giới dưới đáy đại dương. Họ được tận mắt chứng kiến những khung cảnh kì thú dưới lòng biển sâu.

7. Tàu Nau-ti-lơtx được điều khiển hoàn toàn bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm ra đời, điện năng chưa phải là năng lượng chủ yếu trong công nghiệp. Tàu Nau-ti-lơtx có thể lặn xuống bất cứ độ sâu nào mà không bị vỡ cửa kính. Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lơtx giúp em hiểu thêm điều gì về đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng?

- Những khả năng vượt trội của tàu Nau-ti-lơtx cho thấy truyện khoa học viễn tưởng viết về một điều giả định được dựa trên tri thức khoa học và trí tưởng tượng của người viết truyện.

- Hình ảnh con tàu bí ẩn cùng chuyến hành trình của các nhân vật thể hiện khao khát khám phá, tìm hiểu thế giới trong lòng biển sâu của con người.