I. TỰ KIỂM TRA

1. Chọn câu trả lời đúng cho câu hỏi: "Khi nào ta nhìn thấy một vật?"

A. Khi vật được chiếu sáng.

B. Khi vật phát ra ánh sáng.

C. Khi có ánh sáng từ vật truyền vào mắt ta.

D. Khi có ánh sáng từ mắt ta chiếu sáng vật.

$\longrightarrow$ Đáp án: Chọn C: Khi có ánh sáng từ vật truyền vào mắt ta.
 

2. Chọn câu phát biểu đúng trong các câu dưới đây nói về ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng:

A. Ảnh ảo bé hơn vật và ở gần gương hơn vật.

B. Ảnh ảo bằng vật và cách gương một khoảng bằng khoảng cách từ vật đến gương.

C. Ảnh hứng được trên màn và lớn bằng vật.

D. Ảnh không hứng được trên màn và bé hơn vật.

$\longrightarrow$ Đáp án: Chọn B: Ảnh ảo bằng vật và cách gương một khoảng bằng khoảng cách từ vật đến gương. 
 

3. Định luật truyền thẳng của ánh sáng:

Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng.
 

4. Tia sáng khi gặp gương phẳng thì bị phản xạ lại theo định luật phản xạ ánh sáng:

a) Tia phản xạ nằm trong cùng mặt phẳng với tia tới và đường pháp tuyến.

b) Góc phản xạ bằng góc tới.
 

5. Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng là ảnh gì? Độ lớn của ảnh và khoảng cách từ ảnh đến gương thế nào so với độ lớn của vật và khoảng cách từ vật đến gương?

Trả lời:

- Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng là ảnh ảo, có độ lớn bằng vật, cách gương một khoảng bằng khoảng cách từ vật tới gương.
 

6. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi có những tính chất gì giống và khác với ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng?

Trả lời:

- Giống nhau: Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi giống ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng ở tính chất đều là ảnh ảo;

- Khác nhau: Ảnh tạo bởi gương cầu lồi nhỏ hơn ảnh tạo bởi gương phẳng.
 

7. Khi vật ở khoảng nào thì gương cầu lõm cho ảnh ảo? Ảnh này lớn hơn hay nhỏ hơn vật?

Trả lời:

- Khi một vật ở gần sát gương cầu lõm ảnh của vật này qua gương là ảnh ảo và lớn hơn vật.
 

8. Viết ba câu có nghĩa, trong mỗi câu có bốn cụm từ chọn trong bốn cột dưới đây.

Trả lời:

- Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lõm không hứng được trên màn chắn và lớn hơn vật.

- Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lồi không hứng được trên màn chắn và bé hơn vật.

- Ảnh ảo tạo bởi gương phẳng không hứng được trên màn chắn và lớn bằng vật.
 

9. Cho một gương phẳng và một gương cầu lồi cùng kích thước. So sánh vùng nhìn thấy của chúng khi đặt mắt ở cùng một vị trí so với các gương.

Trả lời:

- Khi 2 gương có cùng kích thước thì vùng nhìn thấy trong gương cầu lồi lớn hơn vùng nhìn thấy trong gương phẳng.
 

II. VẬN DỤNG

C1

Có hai điểm sáng $S_{1},$ $S_{2}$ đặt trước gương phẳng như hình 9.1.

a) Hãy vẽ ảnh của mỗi điểm tạo bởi gương.

b) Vẽ hai chùm tia tới lớn nhất xuất phát từ $S_{1},$ $S_{2}$ và hai chùm tia phản xạ tương ứng trên gương.

c) Để mắt trong vùng nào sẽ nhìn thấy đồng thời ảnh của cả hai điểm sáng trong gương? Gạch chéo vùng đó.

Bài giải:

a) Vẽ ảnh:

Vì ảnh và vật đối xứng nhau qua gương nên ta xác định ảnh của hai điểm sáng $S_{1}$ và $S_{2}$ bằng cách sau:

- Xác định ảnh $S’_{1}$ của $S_{1}$ bằng cách dựng $S_{1}H_{1}$ vuông góc với gương, trên tia đối của tia $H_{1}S_{1}$ lấy điểm $S’_{1}$ sao cho $S’_{1}H_{1} = S_{1}H_{1}.$ $\longrightarrow$ $S’_{1}$ là ảnh của $S_{1}$ qua gương cần vẽ.

- Tương tự ta xác định được ảnh $S’_{2}$ của $S_{2}$ qua gương.

b) Từ $S_{1},$ $S_{2}$ ta vẽ hai chùm tia sáng sao cho hai tia ngoài cùng đến hai mép $IK$ của gương, khi đó hai tia tới từ $S_{1}$ và $S_{2}$ cho chùm tia phản xạ có đường kéo dài đi qua ảnh của chúng.

c) Để mắt quan sát được cả hai ảnh $S’_{1}$ và $S’_{2}$ của hai điểm sáng trong gương thì mắt phải đặt tại vùng giao nhau của vùng nhìn thấy ảnh $S’_{1}$ (là vùng $R_{1}IKR’_{1}$) và vùng nhìn thấy ảnh $S’_{2}$ (là vùng $R_{2}IKR’_{2}$). Hai vùng này giao nhau tạo thành vùng $R_{2}IKR’_{1}$ (là vùng gạch chéo), mắt đặt tại vùng này sẽ nhìn thấy đồng thời hai ảnh của hai điểm sáng.
 

C2

Một người đứng trước ba cái gương (gương phẳng, gương cầu lồi, gương cầu lõm), cách các gương một khoảng bằng nhau. Người đó quan sát ảnh ảo của mình trong ba gương sẽ thấy chúng có tính chất gì giống nhau, khác nhau?

Trả lời:

- Giống nhau: Các ảnh nhìn thấy trong ba gương (phẳng, lồi, lõm) đều là ảnh ảo.

- Khác nhau:

+ Ảnh ảo tạo bởi gương phẳng bằng người đứng trước gương.

+ Ảnh tạo bởi gương cầu lồi bé hơn người đứng trước gương.

+ Ảnh tạo bởi gương cầu lõm lớn hơn người đứng trước gương.
 

C3

Có bốn học sinh đứng ở bốn vị trí quanh một cái tủ đứng như trong hình 9.2.

Hãy chỉ ra những cặp học sinh có thể nhìn thấy nhau. Đánh dấu vào bảng những cặp đó.

Trả lời:

Vì tủ chắn sáng, và ánh sáng tuân theo định luật truyền thẳng nên ta chọn được kết quả sau:

Những cặp nhìn thấy nhau: An – Thanh; An – Hải; Thanh – Hải; Hải – Hà.

III. TRÒ CHƠI Ô CHỮ

Theo hàng ngang:

1. Vật hắt lại ánh sáng từ vật khác chiếu vào nó.

$\longrightarrow$ Đáp án: VẬT SÁNG

2. Vật tự nó phát ra ánh sáng.

$\longrightarrow$ Đáp án: NGUỒN SÁNG

3. Cái mà ta nhìn thấy trong gương phẳng.

$\longrightarrow$ Đáp án: ẢNH ẢO

4. Các chấm sáng mà ta nhìn thấy trên trời ban đêm khi không có mây.

$\longrightarrow$ Đáp án: NGÔI SAO

5. Đường thẳng vuông góc với mặt gương.

$\longrightarrow$ Đáp án: PHÁP TUYẾN

6. Chỗ không nhận được ánh sáng trên màn chắn.

$\longrightarrow$ Đáp án: VÙNG TỐI

7. Dụng cụ để soi ảnh của mình hàng ngày.

$\longrightarrow$ Đáp án: GƯƠNG PHẲNG

Từ hàng dọc là gì?

$\longrightarrow$ Đáp án: ÁNH SÁNG