1. Vị trí địa lí, hình dạng và kích thước châu Phi

- Châu Phi có vị trí nằm ở trên cả 4 bán cầu. Phần lớn lãnh thổ nằm giữa chí tuyến Bắc và chí tuyến Nam.

- Tiếp giáp:

+ Phía đông: giáp Ấn Độ Dương

+ Phía tây: giáp Đại Tây Dương

+ Phía bắc: giáp với châu Âu qua Địa Trung Hải

+ Phía đông bắc: giáp châu Á qua Biển Đỏ và bán đảo Xi-nai

- Diện tích châu Phi: 30 triệu $km^{2},$ là châu lục lớn thứ 3 trên thế giới.

- Lãnh thổ châu Phi có hình dạng khối, đường bờ biển ít bị chia cắt.

+ Vịnh biển lớn nhất là vịnh Ghi-nê

+ Bán đảo lớn nhất là Xô-ma-li

+ Đảo lớn nhất là Ma-đa-ga-xca

2. Đặc điểm tự nhiên

a. Địa hình và khoáng sản

$\bullet \,\,$ Địa hình:

- Địa hình bề mặt khá bằng phẳng, độ cao trung bình khoảng 750 m so với mực nước biển.

- Hướng nghiêng: cao ở đông nam, thấp dần về tây bắc.

- Các dạng địa hình chính: sơn nguyên, bồn địa, hoang mạc, núi thấp, đồng bằng.

+ Sơn nguyên phân bố chủ yếu ở phía đông và nam như: sơn nguyên Ê-ti-ô-pi-a, sơn nguyên Đông Phi,…

+ Các bồn địa xen giữa các vùng đất cao: bồn địa Công-gô, bồn địa Ca-la-ha-ri, bồn địa Sát,…

+ Những hoang mạc có diện tích rộng lớn và rất khô hạn: Xa-ha-ra, Na-míp,…

+ Một số dãy núi ở phía bắc và nam châu Phi: Át-lát, Đrê-ken-béc,…

+ Các đồng bằng thấp có diện tích nhỏ, phân bố ven biển: đồng bằng châu thổ sông Nin, các đồng bằng ven vịnh Ghi-nê,…

$\bullet \,\,$ Khoáng sản:

- Châu Phi giàu tài nguyên khoáng sản: vàng, kim cương, sắt, dầu mỏ, khí tự nhiên, u-ra-ni-um, crôm, man-gan,…

- Khoáng sản phân bố không đều:

+ Khu vực Bắc Phi tập trung nhiều dầu mỏ.

+ Khu vực Nam Phi chủ yếu tập trung vàng, kim cương.

- Khoáng sản có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của một số quốc gia châu Phi.

b. Khí hậu

Châu Phi là châu lục có nhiệt độ trung bình cao nhất thế giới, phần lớn lãnh thổ nằm trong các đới nóng, bao gồm:

- Đới khí hậu xích đạo:

+ Nhiệt độ trung bình năm cao, khoảng 25 độ C.

+ Mưa quanh năm, lượng mưa lớn.

- Đới khí hậu cận xích đạo:

+ Nhiệt độ trung bình năm trên 20 độ C.

+ Lượng mưa khá lớn, giảm dần về phía hai chí tuyến.

- Đới khí hậu nhiệt đới:

+ Mang tính chất lục địa rất nóng, khô và thay đổi theo mùa.

+ Nhiệt độ trung bình mùa hạ trên 40 độ C.

+ Lượng mưa rất ít, có nơi cả năm không mưa.

- Đới khí hậu cận nhiệt:

+ Nhiệt độ chênh lệch giữa mùa đông và mùa hạ khá lớn.

+ Lượng mưa trung bình khoảng 500 mm/năm, số ngày mưa ít.

c. Sông, hồ

- Châu Phi có mạng lưới sông ngòi phân bố không đều:

+ Ở các hoang mạc rất ít sông, chỉ có dòng chảy vào mùa mưa và không có nước vào mùa khô.

+ Ở bồn địa Công-gô và phía bắc vịnh Ghi-nê do mưa nhiều nên mạng lưới sông dày đặc, lượng nước lớn.

- Nguồn cấp nước chính: nước mưa, chế độ nước sông phụ thuộc vào chế độ mưa.

- Hệ thống sông lớn: Công-gô, Nin, Dăm-be-di, Ni-giê,...

- Các hồ lớn phân bố chủ yếu ở Đông Phi: Vích-to-ri-a, Tan-ga-ni-ca, Ma-la-uy,… Các hồ là nguồn cung cấp nước ngọt và thủy sản quan trọng cho người dân trong vùng.

d. Các môi trường tự nhiên

- Môi trường xích đạo:

+ Gồm bồn địa Công-gô và phía bắc vịnh Ghi-nê.

+ Sinh vật phát triển, đặc trưng là rừng thường xanh.

+ Mạng lưới sông ngòi dày đặc, nhiều nước quanh năm.

+ Đất màu mỡ nên thuận lợi cho sự phát triển nông nghiệp.

- Môi trường nhiệt đới:

+ Phân bố ở hai bên môi trường xích đạo.

+ Đi về phía chí tuyến, thảm thực vật chuyển từ kiểu rừng sang đồng cỏ cao và cây bụi gai.

+ Sông ngòi có lưu lượng nước khá lớn, thay đổi theo mùa.

+ Đất đỏ vàng là chủ yếu.

- Môi trường hoang mạc:

+ Chiếm diện tích lớn nhất, phân bố chủ yếu ở khu vực chí tuyến.

+ Thảm thực vật, sông ngòi kém phát triển.

- Môi trường cận nhiệt:

+ Chỉ chiếm một phần nhỏ lãnh thổ, nằm ở phía bắc và phía nam châu Phi.

+ Thực vật chủ yếu là cây lá cứng.

+ Mạng lưới sông ít phát triển.