Bài 8. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại

1. Những kiến thức cơ bản

- Sự thắng lợi của cách mạng tư sản (CMTS) và sự phát triển của chủ nghĩa tư bản (CNTB).

- Sự phát triển của phong trào công nhân quốc tế.

- Sự xâm lược của CNTB và phong trào đấu tranh của các dân tộc chống chủ nghĩa thực dân.

- Những sự kiện chính của lịch sử thế giới cận đại:

+ Tháng 8/1566: Cách mạng Hà Lan đã lật đổ ách thống trị của vương quốc Tây ban Nha.

+ Từ năm 1640 - 1688: CMTS Anh đã lật đổ chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền.

+ Từ năm 1775 - 1783: Chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mỹ.

+ Từ năm 1789 - 1794: CMTS Pháp lật đổ chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, thành lập nền Cộng hòa.

+ Từ năm 1840 - 1842: Chiến tranh thuốc phiện, Trung Quốc trở thành nửa thuộc địa và thuộc địa.

+ Từ năm 1848 – 1849: CMTS ở châu Âu củng cố sự thắng lợi  của CNTB, làm rung chuyển chế độ phong kiến Đức, Ý, Áo – Hung.

+ Năm 1868: Cuộc Duy Tân của Minh Trị Thiên Hoàng, kinh tế  tư bản chủ nghĩa Nhật phát triển mạnh và chuyển sang chủ nghĩa đế quốc (CNĐQ), mở rộng xâm lược.

+ Năm 1911: Cách mạng Tân Hợi ở Trung Quốc lật đổ chế độ quân chủ.

+ Từ năm 1914 – 1918: Chiến tranh thế giới thứ nhất.

+ Năm 1917, Cách mạng tháng 10 Nga thắng lợi.

 2. Nhận thức đúng những vấn đề chủ yếu

- Thứ nhất:

+ Bản chất của cuộc CMTS, dù hình thức, diễn biến và kết quả  đạt được khác nhau, song có nguyên nhân giống nhau, cùng nhằm một mục tiêu chung:

+ Nguyên nhân sâu xa: Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất tư sản chủ nghĩa với quan hệ phong kiến ngày càng sâu sắc.

+ Nguyên nhân trực tiếp dẫn tới sự bùng nổ của mỗi cuộc CMTS tùy thuộc vào mỗi nước.

+  Thắng lợi của CMTS ở mức độ khác nhau, nhưng đều tạo điều kiện cho CNTB phát triển.

- Thứ  hai:

Đây là thời kỳ CNTB từ giai đoạn tự do cạnh tranh chuyển dần sang giai đoạn CNĐQ. CNĐQ có đặc trưng riêng nhưng không thay đổi bản chất mà làm cho các mâu thuẫn nảy sinh thêm.

- Thứ ba:

+ Những mâu thuẫn cơ bản của chế độ tư bản chủ nghĩa với phong trào công nhân và chống thực dân xâm lược.

+ Những mâu thuẫn cơ bản trong xã hội tư bản chủ nghĩa là: Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản; Mâu thuẫn giữa các tập đoàn tư bản; Mâu thuẫn giữa giàu - nghèo...

+ Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản dẫn đến phong trào công nhân ngày càng mạnh, phát triển từ “tự phát” đến “tự giác”, là cơ sở cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học do Các Mác và Ăng-ghen sáng lập.

- Thứ tư:

+ CNTB phát triển gắn liền với  xâm chiếm châu Á, châu Phi và Mỹ La tinh… làm thuộc địa, dẫn đến đòi chia lại thuộc địa là nguyên nhân Chiến tranh thế giới thứ nhất.

+ Nhân dân các nước bị xâm lược đấu tranh mạnh mẽ chống thực dân và phong kiến tay sai.