Bài 6. Ai Cập cổ đại
I. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN
- Sông Nin đem lại những thuận lợi gì cho người Ai Cập cổ đại?
+ Ai Cập cổ đại nằm ở phía đông bắc châu Phi, là vùng đất dài nằm dọc hai bên bờ sông Nin. Phía bắc là vùng Hạ Ai Cập, nơi sông Nin đổ ra Địa Trung Hải. Phía nam là vùng Thượng Ai Cập với nhiều núi và đồi cát, Phía đông và phía tây giáp sa mạc.
+ Sông Nin mang đến nguồn nước thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp của Ai Cập cổ đại. Hằng năm, từ tháng 7, mực nước sông Nin dâng cao, nước lũ tràn lên hai bên bờ. Tháng 12, nước sông bắt đầu rút, để lại những lớp đất phù sa màu đen. Người Ai Cập cổ đại nhanh chóng gieo trồng lúa mì. Từ tháng 3, cư dân bắt đầu thu hoạch và tích trữ lúa mì, đảm bảo nguồn lương thực.
+ Sông Nin còn là tuyến đường giao thông chủ yếu giữa các vùng. Dựa vào hướng chảy xuôi dòng từ nam đến bắc cửa sông, người Ai Cập di chuyển và vận chuyển nguyên liệu, hàng hóa từ Thượng Ai Cập xuống Hạ Ai Cập. Khi di chuyển ngược dòng nước, họ tận dụng sức gió thổi từ biển vào, đẩy thuyền buồm đi từ Hạ Ai Cập về Thượng Ai Cập dễ dàng hơn.
- Quan sát lược đồ 6.1 và 6.3, cho biết chữ nào trong hai chữ tượng hình (SGK) diễn tả hoạt động đi thuyền từ Thượng Ai Cập xuống Hạ Ai Cập?
Chọn đáp án (1).
II. QUÁ TRÌNH THÀNH LẬP NHÀ NƯỚC AI CẬP CỔ ĐẠI
- Cư dân Ai Cập cổ đại cư trú ở vùng lưu vực sông Nin. Họ sống theo từng công xã, gọi là Nôm. Từ thiên niên kỉ IV TCN, các Nôm miền Bắc hợp thành Hạ Ai cập, các Nôm miền Nam hợp thành Thượng Ai Cập. Khoảng năm 3000 TCN, vua Namer hay vua Menes theo huyền thoại đã thống nhất Thượng và Hạ Ai Cập.
- Namer và những người kế vị đã cai trị Ai Cập theo hình thức cha truyền con nối. Đứng đầu nhà nước Ai Cập cổ đại là các Pha-ra-ông có quyền lực tối cao, sở hữu toàn bộ đất đai, của cải, có quân đội riêng.
- Năm 30 TCN, người La Mã xâm chiếm Ai Cập, nhà nước Ai Cập cổ đại sụp đổ.
III. NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HÓA TIÊU BIỂU
Chữ viết
Người Ai Cập cổ đại dùng hình vẽ để biểu đạt ý niệm, suy nghĩ, về sau cải tiến theo hướng đơn giản hóa, chỉ lấy một phần điển hình của sự vật để tạo nên chữ. Họ khắc chữ tượng hình trên những phiến đá, sau nhờ có giấy làm từ cây pa-pi-rút (một loại cây sậy mọc ven bờ sông Nin), họ đã lưu trữ được lượng lớn thông tin.
Toán học
Hằng năm, nước sông Nin dâng cao khiến ranh giới giữa các thửa ruộng bị xóa nhòa nên mỗi khi nước rút, người Ai Cập cổ đại phải tiến hành đo đạc lại diện tích. Vì vậy, họ rất giỏi về hình học. Những hiểu biết này là cơ sở để họ xây dựng những kim tự tháp kì vĩ.
Kiến trúc và điêu khắc
- Công trình kiến trúc nổi tiếng nhất của Ai Cập là các kim tự tháp, tập trung nhiều nhất ở Mamphits, nơi có kim tự tháp Cheops, Thung lũng các vị vua và khu đền tháp của vua Ramset II thuộc phía nam Ai Cập ngày nay. Kim tự tháp Cheops, một kì quan của thế giới cổ đại có chiều cao khoảng 147m, được tạo nên từ 2 triệu phiến đá, phần lớn các phiến đá nặng từ 2,5 đến 4 tấn, đặc biệt những phiến đá xây dựng phần móng nặng hàng chục tấn.
- Nhiều tác phẩm được coi là báu vật của nghệ thuật nhân loại như tượng bán thân nữ hoàng Nefertiti, phiến đá Namer, mặt nạ bằng vàng của vua Tutankhamun…
Y học: Kĩ thuật ướp xác
Người Ai Cập không chỉ tin vào thần linh mà còn tin vào sự bất tử của con người. Họ ướp xác để đợi linh hồn tái sinh và xây dựng kim tự tháp để cất giữ xác ướp. Nhờ ướp xác nên họ rất giỏi về giải phẫu học, biết rõ các bộ phận cơ thể người. Việc sử dụng tinh dầu thực vật trong quá trình ướp xác đã đem đến cho họ kiến thức về các loại thuốc bằng thảo mộc, tinh dầu…
LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
Luyện tập
1. Em hiểu thế nào về câu nói của sử gia Hy lạp cổ đại herodotus: "Ai Cập là quà tặng của sông Nin".
- Sông Nin cung cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt.
- Sông Nin bồi đắp phù sa, giúp thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.
- Sông Nin là giao thông kết nối các vùng, giúp kinh tế Ai Cập phát triển.
2. Sự ra đời của nhà nước Ai Cập cổ đại xưa dựa trên cơ sở:
+ Điều kiện tự nhiên: Sông Nin cung cấp nguồn nước dồi dào cho sinh hoạt và sản xuất. Vào mùa lũ, sông bồi đắp phù sa phục vụ sản xuất. Sông Nin cũng là con đường giao thông chính kết nối các vùng, thúc đẩy phát triển kinh tế Ai Cập.
+ Xã hội, con người:
Mới đầu người dân sống theo từng công xã (Nôm), đến khoảng năm 3000 TCN, vua Namer đã thống nhất các Nôm lại thành một vương quốc - Ai Cập ra đời.
3. Giả sử lớp học của em có chiều cao 3m, hãy tìm hiểu xem chiều cao của kim tự tháp Kê-ốp gấp bao nhiêu lần chiều cao của lớp học?
+ Chiều cao của lớp học là 3m.
+ Chiều cao của kim tự tháp Kê-ốp khoảng 147m.
+ Lấy 147 : 3 = 49 (m). Như vậy chiều cao của kim tự tháp Kê-ốp gấp 49 lần chiều cao của lớp học.
