Bài 57: Tuyến tụy và tuyến trên thân
I. TUYẾN TỤY
$\bullet \,\,$ Chức năng của tuyến tụy:
- Tuyến tụy là một tuyến pha, vừa làm chức năng ngoại tiết vừa làm chức năng nội tiết.
- Chức năng ngoại tiết của tuyến tụy là tiết dịch tụy theo ống dẫn đổ vào tá tràng, giúp cho sự biến đổi thức ăn trong ruột non.
- Chức năng nội tiết do các tế bào đảo tụy thực hiện, tiết các hoocmôn điều hòa lượng đường trong máu:
+ Tế bào $\alpha :$ tiết glucagôn biến đổi glicôgen $\longrightarrow$ glucôzơ
+ Tế bào $\beta :$ tiết insulin biến đổi glucôzơ $\longrightarrow$ glicôgen.
$\bullet \,\,$ Vai trò của các hoocmôn tuyến tụy:
- Tỉ lệ đường huyết chiếm 0,12%, nếu tỉ lệ này tăng cao sẽ kích thích các tế bào $\beta$ tiết insulin. Hoocmôn này có tác dụng chuyển glucôzơ thành glicôgen dự trữ trong gan và cơ.
- Trong trường hợp tỉ lệ đường huyết giảm so với bình thường sẽ kích thích các tế bào $\alpha$ tiết glucagôn, có tác dụng ngược lại với insulin, biến glicôgen thành glucôzơ để nâng tỉ lệ đường huyết trở lại bình thường.
- Nhờ tác dụng đối lập của hai loại hoocmôn trên của các tế bào đảo tụy mà tỉ lệ đường huyết luôn ổn định.
- Sự rối loạn trong hoạt động nội tiết của tuyến tụy sẽ dẫn tới tình trạng bệnh lí: bệnh tiểu đường hoặc chứng hạ đường huyết.
II. TUYẾN TRÊN THẬN
$\bullet \,\,$ Cấu tạo của tuyến trên thận:
- Tuyến trên thận gồm một đôi nằm trên đỉnh 2 quả thận.
- Tuyến có cấu tạo gồm phần vỏ và phần tủy.
- Phần vỏ gồm 3 lớp: lớp cầu, lớp sợi và lớp lưới.
$\bullet \,\,$ Chức năng của các hoocmôn tuyến trên thận:
- Hoocmôn vỏ tuyến: Vỏ tuyến chia làm 3 lớp tiết các nhóm hoocmôn khác nhau:
+ Lớp ngoài (lớp cầu) tiết hoocmôn điều hòa các muối natri, kali trong máu.
+ Lớp giữa (lớp sợi) tiết hoocmôn điều hòa đường huyết (tạo glucôzơ từ prôtêin và lipit).
+ Lớp trong (lớp lưới) tiết các hoocmôn điều hòa sinh dục nam gây những biến đổi đặc tính sinh dục ở nam.
- Hoocmôn tủy tuyến: Phần tủy tuyến có cùng nguồn gốc với thần kinh giao cảm, tiết 2 loại hoocmôn có tác dụng gần như nhau là ađrênalin và norađrênalin. Các hoocmôn này có tác dụng điều hòa hoạt động tim mạch và hô hấp (gây tăng nhịp tim, co mạch, tăng nhịp hô hấp, dãn phế quản), đồng thời góp phần cùng glucagôn điều chỉnh lượng đường huyết khi bị hạ đường huyết.