Bài 55: Giới thiệu chung hệ nội tiết

I. ĐẶC ĐIỂM HỆ NỘI TIẾT

- Ngoài hệ thần kinh, hệ nội tiết cũng góp phần quan trọng trong việc điều hòa các quá trình sinh lí của cơ thể, đặc biệt là quá trình trao đổi chất, quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng trong các tế bào của cơ thể nhờ hoocmôn từ các tuyến nội tiết tiết ra. Chúng tác động thông qua đường máu nên chậm nhưng kéo dài và trên diện rộng hơn.

$\Longrightarrow$ Hệ nội tiết bao gồm các tuyến nội tiết sản xuất hoocmôn theo đường máu đến cơ quan đích, điều hòa quá trình sinh lí của cơ thể.

II. PHÂN BIỆT TUYẾN NỘI TIẾT VỚI TUYẾN NGOẠI TIẾT

$\bullet \,\,$ So sánh tuyến nội tiết và tuyến ngoại tiết:

Đặc điểm

Tuyến nội tiết

Tuyến ngoại tiết

Giống nhau

Có các tế bào tuyến tiết ra chất tiết (hoocmôn hoặc enzim) tham gia điều hòa các quá trình sinh lí của cơ thể (trao đổi chất, chuyển hóa vật chất và năng lượng...)

Khác nhau

- Các chất tiết ra ngấm thẳng vào máu và được vận chuyển trong cơ thể.

- Kích thước nhỏ.

- Lượng chất tiết ra (hoocmôn) ít, nhưng có hoạt tính cao.

- Các chất tiết ra theo ống dẫn đổ ra ngoài tuyến.

- Kích thước lớn.

- Lượng chất tiết ra (enzim) nhiều, nhưng hoạt tính thấp hơn.

 

$\bullet \,\,$ Các tuyến nội tiết và ngoại tiết chính trong cơ thể người:

- Tuyến ngoại tiết: tuyến nước bọt, tuyến lệ, tuyến bã…

- Tuyến nội tiết: tuyến yên, tuyến giáp, tuyến tụy, tinh hoàn, buồng trứng (vừa là tuyến nội tiết, vừa là tuyến ngoại tiết), tuyến thượng thận…

III. HOOCMÔN

1. Tính chất của hoocmôn

- Mỗi hoocmôn chỉ ảnh hưởng đến một hoặc một số cơ quan xác định (gọi là cơ quan đích), mặc dù các hoocmôn này theo máu đi khắp cơ thể (tính đặc hiệu của hoocmôn).

- Hoocmôn có hoạt tính sinh học rất cao, chỉ tác động với một lượng nhỏ cũng gây hiệu quả rõ rệt.

- Hoocmôn không mang tính đặc trưng cho loài. Ví dụ, người ta dùng insulin của bò (thay insulin của người) để chữa bệnh tiểu đường cho người.

2. Vai trò của hoocmôn

- Những nghiên cứu thực nghiệm và nghiên cứu lâm sàng cho phép kết luận: nhờ sự điều khiển, điều hòa và phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết (mà thực chất là các hoocmôn) đã:

+ Duy trì được tính ổn định của môi trường bên trong cơ thể.

+ Điều hòa các quá trình sinh lí diễn ra bình thường.

- Do đó, sự mất cân bằng trong hoạt động nội tiết thường dẫn đến tình trạng bệnh lí. Vì vậy, hoocmôn có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể.