Bài 52. Tinh bột và xenlulozơ
I. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN
- Tinh bột có nhiều trong các loại hạt, củ, quả như lúa, ngô, khoai, sắn...
- Xenlulozơ là thành phần chủ yếu trong sợi bông, tre, gỗ, nứa...
II. TÍNH CHẤT VẬT LÍ
- Tinh bột là chất rắn màu trắng, không tan trong nước ở nhiệt độ thường, nhưng tan được trong nước nóng tạo thành dung dịch keo gọi là hồ tinh bột.
- Xenlulozơ là chất rắn màu trắng, không tan trong nước ngay cả khi đun nóng.
III. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO PHÂN TỬ
- Phân tử tinh bột và xenlulozơ được tạo thành do nhiều mắt xích $-C_{6}H_{10}O_{5}-$ liên kết với nhau, viết gọn là $(-C_{6}H_{10}O_{5}-)_{n}$
- Số mắt xích trong phân tử tinh bột $n \approx 1.200 - 6.000$
- Số mắt xích trong xenlulozơ $n \approx 10.000 - 14.000$ lớn hơn tinh bột rất nhiều.
IV. TÍNH CHẤT HÓA HỌC
1. Phản ứng thủy phân
- Khi đun nóng trong dung dịch axit loãng, tinh bột và xenlulozơ bị thủy phân thành glucozơ:
$(-C_{6}H_{10}O_{5}-)_{n}\,\, + \,\,n\,H_{2}O\,\,\, \underset{t^{o}}{\overset{Axit}{\longrightarrow}} \,\,\,n\,C_{6}H_{12}O_{6}$
2. Tác dụng của tinh bột với iot
- Hồ tinh bột tác dụng với iot tạo ra màu xanh đặc trưng.
$\Longrightarrow $ iot được dùng để nhận biết hồ tinh bột và ngược lại.
V. TINH BỘT, XENLULOZƠ CÓ ỨNG DỤNG GÌ?
- Tinh bột và xenlulozơ được tạo thành trong cây xanh nhờ quá trình quang hợp:
$6n\,CO_{2}\,\, + \,\,5n\,H_{2}O\,\,\, \underset{Ánh\,\,sáng}{\overset{Clorophin}{\longrightarrow}} \,\,\,(-C_{6}H_{10}O_{5}-)_{n}\,\, + \,\,6n\,O_{2}$
- Tinh bột và xenlulozơ đóng vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất:
+ Tinh bột là lương thực quan trọng của con người.
+ Tinh bột còn là nguyên liệu để sản xuất đường glucozơ và rượu etylic.
+ Xenlulozơ được dùng làm vật liệu xây dựng, sản xuất đồ gỗ, sản xuất vải sợi, sản xuất giấy,…