Bài 37. Thành tựu chọn giống ở Việt Nam
I. THÀNH TỰU CHỌN GIỐNG CÂY TRỒNG
1. Gây đột biến nhân tạo
a) Gây đột biến nhân tạo rồi chọn cá thể tạo giống mới
- Ở lúa: tạo giống lúa tẻ có mùi thơm như gạo tám thơm.
- Đậu tương: sinh trưởng ngắn, chịu rét, hạt to, vàng.
- Ở lạc: tạo giống sinh trưởng khỏe, hạt to, vỏ dễ bóc, dinh dưỡng cao.
b) Phối hợp giữa lai hữu tính và xử lí đột biến
- Lai tạo được nhiều giống lúa mới chất lượng tốt, năng suất cao.
c) Chọn giống bằng chọn dòng tế bào xôma có biến dị hoặc đột biến xôma
- Giống táo đào vàng: do xử lí đột biến đỉnh sinh trưởng cây non của giống táo Gia Lộc.
2. Lai hữu tính để tạo biến dị tổ hợp hoặc chọn lọc cá thể từ các giống hiện có
a) Tạo biến dị tổ hợp
- Giống lúa DT10 (năng suất cao) x giống lúa OM80 $\longrightarrow$ giống lúa DT17.
b) Chọn lọc cá thể
- Từ giống cà chua Đài Loan $\longrightarrow$ chọn giống cà chua P375.
3. Tạo giống ưu thế lai (ở F1)
- Giống ngô lai đơn ngắn ngày LVN20 thích hợp với vụ đông xuân trên đất lầy lụt.
- Giống ngô lai LVN10 (thuộc nhóm dài ngày) thời gian sinh trưởng 125 ngày, chịu hạn, kháng sâu.
4. Tạo giống đa bội thể
- Giống dâu Bắc Ninh thể tứ bội x giống lưỡng bội $\longrightarrow$ giống dâu số 12 có lá dày, màu xanh đậm, năng suất cao.
II. THÀNH TỰU CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI
1. Tạo giống mới
- Giống lợn Đại Bạch x giống lợn ỉ 81 $\longrightarrow$ ĐB Ỉ - 81.
- Giống lợn đực Bớc sai x giống lợn ỉ 81 $\longrightarrow$ BS Ỉ - 81.
$\Longrightarrow$ hai giống ĐB Ỉ-81 và BS Ỉ-81 lưng thẳng, bụng gọn, thịt nạc nhiều.
2. Cải tạo giống địa phương
- Dùng con cái tốt nhất của giống địa phương lai với con đực tốt nhất của giống nhập ngoại.
- Giống trâu Mura x trâu nội $\longrightarrow$ giống trâu mới lấy sữa.
- Giống bò vàng Việt Nam x bò sữa Hà Lan $\longrightarrow$ giống bò sữa.
3. Tạo giống ưu thế lai (giống lai F1)
- Giống vịt bầu Bắc Kinh x vịt cỏ $\longrightarrow$ giống vịt lớn nhanh, đẻ trứng nhiều, to.
- Giống cá chép Việt Nam x cá chép Hungari.
- Giống gà ri Việt Nam x gà tam hoàng.
4. Nuôi thích nghi các giống nhập nội
- Giống cá chim trắng, gà tam hoàng, bò sữa $\longrightarrow$ nuôi thích nghi với khí hậu và chăm sóc ở Việt Nam cho năng suất thịt, trứng, sữa cao.
5. Ứng dụng công nghệ sinh học trong công tác giống
- Cấy chuyển phôi: Từ 1 con bò mẹ tạo được 10 đến 500 con/năm.
- Thụ tinh nhân tạo bằng tinh trùng bảo quản trong môi trường pha chế.
- Công nghệ gen: Phát hiện sớm giới tính của phôi chủ động điều chỉnh đực cái theo mục đích sản xuất.
$\Longrightarrow$ KẾT LUẬN:
- Thành tựu nổi bật trong chọn giống ở Việt Nam đạt được trong chọn giống cây trồng. Người ta đã gây đột biến nhân tạo, lai hữu tính để tạo biến dị tổ hợp, tạo giống ưu thế lai, tạo thể đa bội và áp dụng các kĩ thuật của công nghệ tế bào và công nghệ gen.
- Trong chọn giống vật nuôi, do quá trình tạo giống mới đòi hỏi thời gian rất dài và kinh phí rất lớn nên người ta thường cải tiến giống địa phương, nuôi thích nghi hoặc tạo giống ưu thế lai.