1. Khái niệm sinh sản

- Sinh sản là một trong những đặc trưng cơ bản của cơ thể sống nhằm tạo ra cá thể mới (con), đảm bảo sự phát triển liên tục của loài.

- Có hai hình thức sinh sản ở sinh vật: sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

2. Sinh sản vô tính ở sinh vật

$\bullet \,\,$ Khái niệm:

- Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái, cơ thể con được hình thành chỉ từ cơ thể mẹ, con sinh ra giống nhau và mang đặc điểm giống cơ thể mẹ.

- Sinh sản vô tính thường có ở sinh vật thuộc giới Khởi sinh và Nguyên sinh; một số động vật như sứa, san hô, giun.

$\bullet \,\,$ Hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật:

- Nhiều loài thực vật có khả năng tạo ra cơ thể mới từ một bộ phận rễ, thân, lá. Cây con mới tạo thành có đặc điểm giống hệt với cây ban đầu.

- Sinh sản sinh dưỡng là hình thức sinh sản mà cơ thể con được hình thành từ một bộ phận (rễ, thân, lá) của cơ thể mẹ.

$\bullet \,\,$ Hình thức sinh sản vô tính ở động vật:

- Một số động vật có hình thức sinh sản vô tính như mọc chồi hoặc phân mảnh (tái sinh).

$\bullet \,\,$ Một số ứng dụng sinh sản vô tính trong thực tiễn:

- Sinh sản vô tính duy trì được một số đặc điểm tốt từ cơ thể mẹ và tạo ra số lượng lớn cá thể mới trong thời gian ngắn.

- Trong thực tiễn, con người ứng dụng các hình thức sinh sản vô tính như giâm cành, chiết cành, ghép cành/ ghép cây, nuôi cấy mô thực vật để nhân giống cây trồng, tạo số lượng lớn cây giống trong thời gian ngắn.

3. Sinh sản hữu tính ở sinh vật

$\bullet \,\,$ Khái niệm:

- Sinh sản hữu tính là hình thức sinh sản mà cơ thể con được sinh ra từ sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái. Hai loại giao tử này có thể được sinh ra từ một cơ thể (sinh vật lưỡng tính); hoặc từ hai cơ thể khác nhau (sinh vật đơn tính), cơ thể đực chứa giao tử đực, cơ thể cái chứa giao tử cái.

$\bullet \,\,$ Sinh sản hữu tính ở thực vật:

- Ở thực vật Hạt kín, hoa là cơ quan sinh sản, bộ phận sinh sản bao gồm nhị và nhụy.

+ Nhị là cơ quan sinh sản đực, chứa giao tử đực: hạt phấn.

+ Nhụy là cơ quan sinh sản cái, chứa giao tử cái: noãn.

+ Hoa có cả nhị và nhụy gọi là hoa lưỡng tính (hoa bưởi, hoa cam,…)

+ Hoa chỉ có nhị hoặc nhụy gọi là hoa đơn tính (hoa bí ngô, hoa dưa chuột, hoa mướp,…)

- Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa gồm các giai đoạn nối tiếp nhau: tạo giao tử, thụ phấn, thụ tinh, hình thành hạt và quả.

+ Tạo giao tử: Các giao tử đực được hình thành trong bao phấn, giao tử cái được hình thành trong bầu nhụy.

+ Thụ phấn: là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc lên đầu nhụy.

+ Thụ tinh: hạt phấn nảy mầm thành ống phấn, chứa giao tử đực, xuyên qua vòi nhụy vào bầu nhụy. Giao tử đực kết hợp với giao tử cái tạo thành hợp tử.

+ Hình thành quả và hạt: Hợp tử phân chia thành phôi nằm trong hạt. Hạt do noãn phát triển thành. Bầu nhụy sinh trưởng dày lên, phát triển thành quả chứa hạt. Quả không qua thụ tinh gọi là quả không hạt.

- Trong tự nhiên, sự thụ phấn của nhiều loài thực vật có hoa xảy ra nhờ động vật (côn trùng, chim), nhờ nước, nhờ gió hoặc nhờ con người. Mỗi loài hoa có đặc điểm cấu tạo khác nhau để thích nghi với các cách thụ phấn trong tự nhiên.

$\bullet \,\,$ Sinh sản hữu tính ở động vật:

- Quá trình sinh sản hữu tính ở động vật gồm ba giai đoạn: hình thành giao tử đực (tinh trùng) và giao tử cái (trứng); thụ tinh tạo thành hợp tử; phát triển phôi và hình thành cơ thể mới.

- Hình thức sinh sản hữu tính ở động vật gồm có: động vật đẻ trứng (một số loài bò sát, chim) hoặc động vật đẻ con (thú).

+ Động vật đẻ trứng: trứng được thụ tinh ngoài môi trường nước hoặc trong cơ thể mẹ rồi mới đẻ ra ngoài.

+ Động vật đẻ con: trứng thụ tinh ngay trong cơ quan sinh sản cá thể cái và tạo hợp tử, phôi.

- Sinh sản hữu tính tạo ra những cá thể mới đa dạng, kết hợp được các đặc tính tốt của bố và mẹ. Vì vậy, chúng thích nghi hơn trước điều kiện môi trường luôn thay đổi.

$\bullet \,\,$ Một số ứng dụng của sinh sản hữu tính ở sinh vật:

- Tùy vào nhu cầu sản phẩm mà con người đã tác động vào từng giai đoạn khác nhau của sinh sản hữu tính. Qua đó, con người chủ động tạo ra được giống vật nuôi, hạt giống cây trồng theo nhu cầu, tạo ra con lai có sức sống tốt, năng suất cao.

- Ứng dụng sinh sản hữu tính trong thực tiễn nhằm tạo ra các giống vật nuôi và cây trồng mới cho năng suất cao, chất lượng tốt, thích nghi tốt với điều kiện môi trường và đáp ứng nhu cầu của con người.