Bài 37: Đa dạng và đặc điểm chung của lớp lưỡng cư
I. ĐA DẠNG VỀ THÀNH PHẦN LOÀI
- Có khoảng 4 nghìn loài lưỡng cư trên thế giới.
- Ở Việt Nam đã phát hiện 147 loài.
- Lưỡng cư được phân làm 3 bộ:
1. Bộ Lưỡng cư có đuôi: Đại diện là Cá cóc Tam Đảo có thân dài, đuôi dẹp bên, hai chi sau và hai chi trước dài tương đương nhau. Hoạt động chủ yếu về ban ngày.
2. Bộ Lưỡng cư không đuôi: Có số lượng loài lớn nhất trong lớp. Đại diện là ếch đồng có thân ngắn, hai chi sau dài hơn hai chi trước. Những loài phổ biến trong bộ: ếch cây, ễnh ương, và cóc nhà. Đa số loài hoạt động về đêm.
3. Bộ Lưỡng cư không chân: Đại diện là ếch giun, thiếu chi, có thân dài giống như giun, song có mắt, miệng có răng và có kích thước lớn hơn giun. Chúng có tập tính chui luồn trong hang. Hoạt động cả ngày lẫn đêm.
II. ĐA DẠNG VỀ MÔI TRƯỜNG SỐNG VÀ TẬP TÍNH
- Một số đại diện Lưỡng cư điển hình ở Việt Nam như: cá cóc Tam Đảo, ếch cây, ễnh ương, cóc nhà, ếch giun…
- Một số đặc điểm sinh học của Lưỡng cư:
Tên đại diện | Đặc điểm nơi sống | Hoạt động | Tập tính tự vệ |
1. Cá cóc Tam Đảo | Sống chủ yếu trong nước | Chủ yếu hoạt động về ban đêm | Trốn chạy, ẩn nấp |
2. Ễnh ương lớn | Ưa sống ở nước hơn | Ban đêm | Dọa nạt |
3. Cóc nhà | Ưa sống trên cạn hơn | Chiều và đêm | Tiết nhựa độc |
4. Ếch cây | Chủ yếu sống trên cây, bụi cây | Chủ yếu về ban đêm | Trốn chạy, ẩn nấp |
5. Ếch giun | Sống chui luồn trong hang đất xốp | Cả ngày và đêm | Trốn chạy, ẩn nấp |
III. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LƯỠNG CƯ
Lưỡng cư là những động vật có xương sống có cấu tạo thích nghi với đời sống vừa ở nước vừa ở cạn:
- Da trần và ẩm ướt.
- Di chuyển bằng bốn chi.
- Hô hấp bằng phổi và da.
- Có 2 vòng tuần hoàn, tim 3 ngăn, tâm thất chứa máu pha.
- Là động vật biến nhiệt.
- Sinh sản trong môi trường nước, thụ tinh ngoài, nòng nọc phát triển qua biến thái.
IV. VAI TRÒ CỦA LƯỠNG CƯ
- Lưỡng cư có ích cho nông nghiệp:
+ Lưỡng cư tiêu diệt sâu bọ phá hại mùa màng về ban đêm.
+ Lưỡng cư còn tiêu diệt vật trung gian truyền bệnh như ruồi, muỗi…
- Lưỡng cư có giá trị thực phẩm, làm thuốc, là động vật thí nghiệm:
+ Thịt ếch đồng là thực phẩm đặc sản.
+ Bột cóc dùng làm thuốc chữa suy dinh dưỡng ở trẻ em.
+ Nhựa cóc (thiềm tô) chế lục thần hoàn chữa kinh giật.
+ Ếch đồng là vật thí nghiệm trong sinh lí học.
- Hiện nay số lượng lưỡng cư bị suy giảm rất nhiều trong tự nhiên do săn bắt để làm thực phẩm, do sử dụng rộng rãi thuốc trừ sâu và do ô nhiễm môi trường. Vì thế lưỡng cư cần được bảo vệ và tổ chức gây nuôi những loài có ý nghĩa kinh tế.
