Bài 31: Trao đổi chất
I. TRAO ĐỔI CHẤT GIỮA CƠ THỂ VÀ MÔI TRƯỜNG NGOÀI
- Sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường bên ngoài biểu hiện qua các hoạt động:
+ Cơ thể lấy vào khí oxi và thải khí cacbonic nhờ hệ hô hấp.
+ Lấy chất dinh dưỡng, nước nhờ hệ tiêu hóa.
+ Thải nước tiểu ra ngoài nhờ hệ bài tiết.
+ Thải phân nhờ hệ tiêu hóa.
- Vai trò của hệ tiêu hóa trong sự trao đổi chất:
+ Lấy thức ăn, nước, muối khoáng từ môi trường ngoài vào cơ thể, rồi biến đổi thức ăn thành các chất dinh dưỡng đưa vào hệ tuần hoàn đi nuôi cơ thể.
+ Chất bã còn lại được thải ra ngoài ở dạng phân.
- Vai trò của hệ hô hấp trong sự trao đổi chất:
+ Lấy O2 từ môi trường ngoài vào cơ thể.
+ Thải CO2 của cơ thể ra môi trường ngoài.
- Vai trò của hệ tuần hoàn trong sự trao đổi chất:
+ Vận chuyển O2 và chất dinh dưỡng đến từng tế bào.
+ Đồng thời vận chuyển CO2 (đưa về hệ hô hấp để thải ra) và chất độc, chất không cần thiết cho cơ thể (đưa về hệ bài tiết để thải ra ngoài).
- Vai trò của hệ bài tiết trong sự trao đổi chất:
+ Giữ chức năng lọc máu, loại bỏ các chất độc, chất thải của tế bào để thải ra môi trường ngoài dưới dạng nước tiểu.
$\Longrightarrow$ Kết luận:
- Môi trường ngoài cung cấp cho cơ thể thức ăn, nước, muối khoáng và oxi thông qua hệ tiêu hóa, hệ hô hấp; đồng thời tiếp nhận chất bã, sản phẩm phân hủy và khí CO2 từ cơ thể thải ra.
- Trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường là đặc trưng cơ bản của sự sống.
II. TRAO ĐỔI CHẤT GIỮA TẾ BÀO VÀ MÔI TRƯỜNG TRONG
- Máu và nước mô cung cấp chất dinh dưỡng và chất khí cho tế bào.
- Hoạt động sống của tế bào đã tạo ra những sản phẩm là chất thải, khí CO2.
- Những sản phẩm đó của tế bào đổ vào nước mô rồi vào máu và được đưa tới cơ quan bài tiết là phổi, thận, da...
$\Longrightarrow$ Kết luận:
- Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể. Mọi tế bào đều phải thực hiện trao đổi chất với máu và nước mô (môi trường trong) để tồn tại và phát triển.
- Sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trường trong biểu hiện như sau: các chất dinh dưỡng và oxi tiếp nhận từ máu và nước mô được tế bào sử dụng cho các hoạt động sống; đồng thời các sản phẩm phân hủy do tế bào thải vào môi trường trong được đưa tới hệ bài tiết, còn khí CO2 được đưa đến phổi để thải ra ngoài.
III. MỐI QUAN HỆ GIỮA TRAO ĐỔI CHẤT Ở CẤP ĐỘ CƠ THỂ VỚI TRAO ĐỔI CHẤT Ở CẤP ĐỘ TẾ BÀO
- Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể: cung cấp O2 và chất dinh dưỡng cho tế bào, đồng thời nhận từ tế bào các sản phẩm bài tiết, CO2 để thải ra môi trường.
- Trao đổi chất ở cấp độ tế bào: giải phóng năng lượng cung cấp cho các cơ quan trong cơ thể thực hiện các hoạt động trao đổi chất với môi trường ngoài.
$\Longrightarrow$ Kết luận:
- Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể tạo điều kiện cho trao đổi chất ở cấp độ tế bào. Không có sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể thì cũng không có trao đổi chất ở cấp độ tế bào.
- Ngược lại, trao đổi chất ở cấp độ tế bào giúp cho từng tế bào tồn tại và phát triển, trên cơ sở đó cơ thể tồn tại và phát triển.
- Sự trao đổi chất ở cấp độ tế bào và trao đổi chất ở cấp độ cơ thể có mối quan hệ mật thiết, chặt chẽ, không thể thiếu một trong hai quá trình trên.
