Bài 2: Đặc điểm dân cư, xã hội Châu Âu
1. Đặc điểm dân cư châu Âu
a. Quy mô và gia tăng dân số
- Năm 2020, dân số châu Âu đạt 747,6 triệu người, chiếm gần 10% dân số thế giới và xếp thứ tư trong các châu lục.
- Quy mô dân số châu Âu tăng chậm.
- Tỉ suất tăng dân số tự nhiên thấp, có năm xuống đến giá trị âm (- 0,1% năm 2020).
- Những năm gần đây, dân số châu Âu tăng chủ yếu do nhập cư.
b. Cơ cấu dân cư
- Cơ cấu dân số theo nhóm tuổi:
+ Cơ cấu dân số già, tỉ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên ngày càng tăng.
+ Nguyên nhân: tỉ lệ sinh giảm, tuổi thọ trung bình của dân cư tăng.
- Cơ cấu dân số theo giới tính:
+ Giai đoạn 1950 – 2020, tỉ lệ nữ cao hơn nam và đang có sự thay đổi.
+ Nguyên nhân: ảnh hưởng bởi các yếu tố xã hội, vấn đề chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em.
- Cơ cấu dân số theo trình độ học vấn:
+ Dân cư có trình độ học vấn cao.
+ Năm 2019, số năm đi học trung bình của người từ 25 tuổi trở lên là 11,8 năm (thuộc nhóm cao trên thế giới).
+ Trình độ học vấn cao tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia châu Âu.
2. Di cư ở châu Âu
- Từ thế kỉ XV, với các cuộc phát kiến địa lí, người châu Âu đã di cư đến khai phá các vùng đất mới ở châu Mỹ.
- Từ giữa thế kỉ XX đến nay, người nhập cư vào châu Âu tăng mạnh, chủ yếu là người lao động đến từ các khu vực của châu Á và Bắc Phi.
- Trong nội bộ các quốc gia châu Âu, lao động di chuyển chủ yếu từ khu vực Nam Âu và Đông Âu đến Tây Âu để làm việc.
⟹ Ảnh hưởng của người nhập cư châu Âu đến sự phát triển kinh tế – xã hội:
- Tích cực:
+ Góp phần giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động.
+ Tăng nhu cầu các sản phẩm và dịch vụ.
- Tiêu cực: tình trạng nhập cư trái phép gây khó khăn trong phát triển kinh tế – xã hội và an ninh trật tự đối với các quốc gia.
3. Đô thị hóa ở châu Âu
- Dân cư châu Âu phân bố không đều.
+ Mật độ dân số cao tập trung ở đồng bằng, các thung lũng lớn, các vùng duyên hải.
+ Dân cư thưa thớt ở vùng khí hậu lạnh giá phía bắc.
- Quá trình đô thị hóa ở châu Âu bắt đầu từ những đô thị xuất hiện ở thời cổ đại và phát triển trong thời kì trung đại. Đến nửa cuối thế kỉ XVIII, đô thị hóa phát triển mạnh. Các đô thị không ngừng gia tăng quy mô dân số, nhiều đô thị mới được hình thành.
- Mức độ đô thị hóa cao với 75% dân số sống trong các đô thị (2020). Những vùng công nghiệp lâu đời, hoạt động kinh tế sôi động ở Tây Âu tập trung đông dân cư thành thị.
- Mạng lưới đô thị phát triển rộng với nhiều thành phố đông dân và hiện đại, các đô thị vệ tinh xuất hiện ngày càng nhiều, mở rộng ra khu vực ngoại thành đã thúc đẩy quá trình đô thị hóa nông thôn.
- Điều kiện sống của người dân nông thôn ngày càng gần với điều kiện sống ở thành thị. Lối sống đô thị văn minh, hiện đại, hành vi ứng xử văn hóa, tác phong làm việc khoa học,… đã trở nên phổ biến trong dân cư châu Âu.
