Bài 2: Các cuộc phát kiến địa lý
1. Hành trình của một số cuộc phát kiến địa lí.
- Những địa danh được các nhà thám hiểm đặt tên trên những chuyến hải trình của họ.
+ Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha nằm trên bán đảo I-bê-ri-a (Iberia), phần cực tây của lục địa châu Âu, nhìn ra Đại Tây Dương, là nơi xuất phát của những cuộc phát kiến địa lí.
+ Năm 1487, nhà hàng hải Bồ Đào Nha là B.Đi-a-xơ (B.Dias) đã đi xuống được tận điểm cực nam của châu Phi. Ông đặt tên là mũi Bão Tố, sau gọi là mũi Hảo Vọng
+ Năm 1492, triều đình Tây Ban Nha tài trợ cho C.Cô-lôm-bô (C.Columbus) tìm đường sang phương Đông. Ông cho thuyền đi về phía tây, đến được đảo Xan Xan-va-đo (San Salvador), Cu-ba (Cuba), Hi-xpa-ni-ô-la (Hispaniola) rồi dừng lại vì tưởng đã đến được Ấn Độ. Sự nhầm lẫn của Cô-lôm-bô khiến người ta gọi các dân tộc bản địa ở châu Mỹ là người Anh-điêng (người Ấn) cho đến tận ngày nay.
- Sư kết nối đường biển giữa châu Á và châu Âu, giữa châu Âu và châu Mỹ liên quan cụ thể đến những cuộc phát kiến địa lí nào? Chuyến đi nào kết nối tất cả các châu lục lại với nhau?
+ Con đường sang phương Đông bằng đường biển sau đó được khám phá bởi một người Bồ Đào Nha khác là V.Ga-ma (Vasco da Gama). Thuyền của ông đi vòng qua điểm cực nam của châu Phi, cập bến Ca-li-cút (Calicut), đến được Ấn Độ vào năm 1498.
+ Năm 1519, đoàn thám hiểm của Ma-gien-lăng (Magellan) tìm đường đến quần đảo gia vị Ma-lu-ku (Maluku) ở In-đô-nê-xi-a (Indonesia). Đoàn thuyền đi vòng qua điểm cực nam của châu Mỹ (sau này được gọi là eo biển Ma-gien-lăng), tiến vào đại dương mà ông đặt tên là Thái Bình Dương. Chưa tới được đảo Ma-lu-ku, ông đã bị thiệt mạng ở Phi-líp-pin (Phillippines) trong một cuộc giao tranh với người dân trên đảo.
Những người còn lại về đến Tây Ban Nha vào năm 1522, hoàn thành chuyến đi vòng quanh Trái Đất đầu tiên của nhân loại.
2. Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí.
- Các cuộc phát kiến địa lý thế kỉ XV – XVI để lại nhiều hệ quả cho lịch sử nhân loại. Thế giới đã thay đổi trong nhận thức và trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Quá trình giao lưu, tiếp xúc giữa các nền văn minh và các châu lục được mở ra từ các cuộc khám phá và chinh phục đó.
- Hệ quả tích cực:
+ Đem lại cho con người những hiểu biết về Trái Đất hình cầu, về những vùng đất mới, tuyến đường mới, dân tộc mới...
+ Thúc đẩy sự trao đổi kinh tế, văn hóa giữa các châu lục (hàng hóa, cây trồng, ngôn ngữ...).
+ Thị trường thế giới được mở rộng, thúc đẩy sự ra đời của chủ nghĩa tư bản.
- Hệ quả tiêu cực:
+ Sự ra đời của chủ nghĩa thực dân và nạn cướp bóc thuộc địa.
+ Nảy sinh nạn buôn bán nô lệ da đen.
+ Thổ dân châu Mỹ và nền văn hóa của họ bị hủy diệt.
LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
Luyện tập
1. Mô tả hành trình của các cuộc phát kiến địa lí thế kỉ XV - XVI theo các mục dưới đây:
| Tên các cuộc phát kiến địa lí | Thời gian khởi hành | Con đường đã đi qua | Kết quả |
| Cuộc phát kiến đia lí của Đi-a-xơ | 1487 | Đi từ Bồ Đào Nha xuống điểm cực Nam của châu Phi | Tìm ra mũi Hảo Vọng |
| Cuộc phát kiến địa lí của Cô-lôm-bô | 1492 | Đi từ Tây Ban Nha về phía tây, đến đảo Xan Xan-va-đô, Cuba và Hi-xpa-ni-ô-la | Phát hiện ra châu Mĩ |
| Cuộc phát kiến địa lí của Ga-ma | 1498 | Từ Bồ Đào Nha qua điểm cực nam của châu Phi, cập bến Ca-li-cút và tới Ấn Độ | Tìm ra Ấn Độ, kết nối đường biển giữa châu Âu và châu Á |
| Cuộc phát kiến địa lí của Ma-gien-lan | 1519 | Từ Tây Ban Nha đi qua điểm cực nam của châu Mỹ tới đại dương được ông đặt tên là Thái Bình Dương, sau khi ông chết, đoàn tàu trở về Tây Ban Nha vào năm 1522 | Hoàn thành chuyến đi vòng quanh Trái Đất đầu tiên của nhân loại |
Vận dụng
2. Một trong những hệ quả của phát kiến địa lí thế kỉ XV - XVI là sự ra đời của chủ nghĩa thực dân và quá trình xâm chiếm thuộc địa. Em hãy tìm hiểu thêm Việt Nam đã bị xâm lược và trở thành thuộc địa của nước nào?
Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược Việt Nam và nước ta trở thành thuộc địa của Pháp.
