Bài 19: Thiên nhiên Châu Đại Dương
1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ
- Châu Đại Dương nằm ở bán cầu Nam, gồm 2 bộ phận:
+ Lục địa Ô-xtrây-li-a;
+ Các chuỗi đảo Mê-la-nê-di, Mi-crô-nê-di, Pô-li-nê-di, quần đảo Niu Di-len.
- Vị trí địa lí của lục địa Ô-xtrây-li-a: trải dài từ khoảng vĩ tuyến $10^{o}N - 39^{o}N,$ nằm phía tây châu Đại Dương với 4 phía giáp biển.
- Kích thước và hình dạng lục địa Ô-xtrây-li-a:
+ Lục địa có diện tích nhỏ nhất thế giới.
+ Dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt.
2. Đặc điểm tự nhiên
a. Địa hình và khoáng sản
$\bullet \,\,$ Địa hình
- Ô-xtrây-li-a là một lục địa tương đối bằng phẳng với vùng cao nguyên ở phía tây; đồng bằng, bồn địa ở khu vực trung tâm; vùng núi ở phía đông.
+ Khu vực phía tây có độ cao trung bình dưới 500 m, với cao nguyên như Kim-bớc-li, hoang mạc Vích-to-ri-a Lớn,…
+ Khu vực trung tâm là vùng đất thấp với bồn địa Ác-tê-di-an Lớn ở phía bắc và đồng bằng Nan-la-bo ở phía nam.
+ Khu vực phía đông là dãy Trường Sơn Ô-xtrây-li-a kéo dài từ bắc xuống nam; độ cao trung bình từ 600 – 900 m ở phía bắc, cao dần về phía nam với các đỉnh trên 2000 m.
- Địa hình ở Niu Di-len và chuỗi đảo Mê-la-nê-di chủ yếu là núi cao, có đỉnh cao trên 4000 m. Ở hai chuỗi đảo còn lại, các đảo núi lửa là những đảo núi cao trong khi các đảo san hô là các đảo thấp.
$\bullet \,\,$ Khoáng sản
- Châu Đại Dương có nhiều tài nguyên khoáng sản có giá trị: sắt, đồng, vàng, than và dầu mỏ.
- Phân bố tập trung ở Ô-xtrây-li-a và Niu Di-len.
b. Khí hậu và sinh vật
$\bullet \,\,$ Các đới và kiểu khí hậu ở Ô-xtrây-li-a
- Phần lớn diện tích lục địa Ô-xtrây-li-a có khí hậu khô hạn, phân hóa từ bắc xuống nam: đới khí hậu nhiệt đới, đới khí hậu cận nhiệt đới, đới khí hậu ôn đới.
- Các đới khí hậu còn phân hóa thành các kiểu: kiểu khí hậu nhiệt đới khô và kiểu khí hậu cận nhiệt lục địa phân bố rộng nhất.
+ Đới khí hậu nhiệt đới: kiểu khí hậu nhiệt đới gió mùa, kiểu khí hậu nhiệt đới khô.
+ Đới khí hậu cận nhiệt: kiểu khí hậu cận nhiệt địa trung hải, kiểu khí hậu cận nhiệt lục địa, kiểu khí hậu cận nhiệt hải dương
+ Đới khí hậu ôn đới: một phần phía nam có kiểu khí hậu ôn đới hải dương, khu vực phía đông và đông nam có kiểu khí hậu núi cao
- Khí hậu còn có sự phân hóa từ đông sang tây:
+ Phía đông lục địa Ô-xtrây-li-a là kiểu khí hậu hải dương, lượng mưa lớn.
+ Càng sâu trong lục địa, biên độ nhiệt càng lớn và lượng mưa càng thấp
$\bullet \,\,$ Sinh vật
- Ô-xtrây-li-a có hệ động, thực vật rất phong phú và độc đáo: 75% là loài địa phương.
- Các loài sinh vật đặc hữu của Ô-xtrây-li-a: thú có túi như gấu túi koala, căng-gu-ru, chuột túi, thú mỏ vịt,…
- Các khu rừng nhiệt đới phát triển ở phía nam và trên đảo Ta-xma-ni-a.
- Những cây bản địa đặc trưng của Ô-xtrây-li-a: bạch đàn, keo hoa vàng, tràm.