Bài 16. Thủy quyển, vòng tuần hoàn của nước, nước ngầm, băng hà
I. THỦY QUYỂN, THÀNH PHẦN CHỦ YẾU CỦA THỦY QUYỂN
- Trên bề mặt Trái Đất, đại dương chiếm gần ¾ diện tích, lục địa chỉ chiếm ¼ diện tích.
- Thủy quyển là toàn bộ lớp nước bao quanh Trái Đất, nằm trên bề mặt và bên trong của vỏ Trái Đất.
- Các thành phần chủ yếu của thủy quyển gồm:
+ Nước trong các biển, đại dương;
+ Nước trên lục địa như sông, hồ, băng, tuyết, nước ngầm,…;
+ Hơi nước trong khí quyển.
II. VÒNG TUẦN HOÀN NƯỚC
- Nước luôn chuyển động trên Trái Đất theo những chu trình khép kín gọi là vòng tuần hoàn nước.
+ Nước từ các mạch nước ngầm, hồ, lục địa, đại dương và biển dưới tác động của nhiệt độ bốc hơi lên cao, nhiều dần và tụ thành các đám mây.
+ Mây được gió đưa vào sâu lục địa gặp nhiệt độ thích hợp tạo thành mưa dưới dạng nước (chất lỏng) hoặc dạng tuyết rơi (ở khu vực có độ cao lớn).
+ Mưa xuống đất, một phần theo dòng chảy xuống biển và đại dương; một phần ngấm xuống dưới đất thành nước ngầm; một phần rơi xuống ao, hồ, sông, suối, cây cối,…
+ Các loại nước trong lục địa (sông, suối, nước ngầm,…) tiếp tục chảy ra biển và đại dương, tiếp tục chu trình vòng tuần hoàn nước.
- Vòng tuần hoàn nước gồm vòng tuần hoàn nhỏ và vòng tuần hoàn lớn.
- Vòng tuần hoàn nhỏ gồm 2 giai đoạn: bốc hơi và nước rơi.
- Vòng tuần hoàn lớn có thể trải qua 3 hoặc 4 giai đoạn:
+ 3 giai đoạn: bốc hơi, nước rơi và dòng chảy.
+ 4 giai đoạn: bốc hơi, nước rơi, thấm và dòng chảy.
III. NƯỚC NGẦM VÀ BĂNG HÀ
1. Nước ngầm
- Nước ngầm là nước nằm dưới bề mặt Trái Đất do nước mưa, băng tuyết tan và sông hồ thấm vào mặt đất.
- Nước ngầm là nguồn cung cấp nước cho sông và hồ.
- Nước ngầm chiếm khoảng 30% tổng lượng nước ngọt trên Trái Đất, là nguồn nước ngọt quan trọng của thế giới.
2. Băng hà
- Băng hà phân bố chủ yếu ở các vùng cực, trong đó Nam cực chiếm 90% diện tích băng hà trên thế giới.
- Vai trò của băng hà:
+ Góp phần điều hòa nhiệt độ trên Trái Đất;
+ Là nguồn cung cấp nước quan trọng cho các sông ở miền ôn đới hay các sông bắt nguồn từ núi cao;
+ Là nguồn dự trữ nước ngọt lớn nhất trên Trái Đất.