Sau thời gian hoạt động ở Pháp và Liên Xô, Nguyễn Ái Quốc trở về Trung Quốc thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và mở ra bước phát triển mới của phong trào công nhân Việt Nam.

I. Nguyễn Ái Quốc ở Pháp (1917 - 1923)

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, các nước thắng trận họp ở Véc-xai để chia lại thị trường thế giới.

+ Ngày 18/6/1919, Nguyễn Ái Quốc gửi đến Hội nghị Véc-xai bản yêu sách của nhân dân An Nam đòi Pháp phải thừa nhận quyền tự do, dân chủ, bình đẳng và tự quyết của dân tộc Việt Nam.

+ Những yêu sách không được chấp nhận nhưng việc làm đó đã gây tiếng vang lớn.

+ Tháng 7/1920, Nguyễn Ái Quốc đọc sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lê-nin.

- Tháng 12/1920, tại Đại hội của Đảng xã hội Pháp ở Tua, Nguyễn Ái Quốc quyết định gia nhập quốc tế III và tham gia sáng lập Đảng cộng sản Pháp. Đánh dấu bước ngoặt trong hoạt động của Nguyễn Ái Quốc, từ chủ  nghĩa yêu nước đến với chủ nghĩa Mác – Lê-nin và đi theo con đường cách mạng vô sản.

- Năm 1921, Nguyễn Ái Quốc cùng một số người yêu nước của các thuộc địa Pháp sáng lập Hội Liên Hiệp thuộc địa ở Pa-ri.

- Nguyễn Ái Quốc làm chủ nhiệm báo Người cùng khổ, tham gia viết bài cho báo Nhân đạo, Đời sống công nhân và viết cuốn sách Bản án chế độ thực dân Pháp.

II. Nguyễn Ái Quốc ở Liên Xô (1923 – 1924)

- Tháng 6/1923,  Nguyễn Ái Quốc từ Pháp sang Liên Xô dự hội nghị Quốc tế nông dân. Năm 1924, tại đại hội lần V của Quốc tế cộng sản, Nguyễn Ái Quốc đã phát biểu tham luận cơ bản về chiến lược và sách lược cách mạng giải phóng thuộc địa.

- Những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê-nin về cách mạng giải phóng thuộc địa mà Nguyễn Ái Quốc tiếp nhận, truyền bá vào Việt Nam là bước chuẩn bị quan trọng về chính trị, tư tưởng cho việc thành lập chính đảng vô sản ở Việt Nam.

III. Nguyễn Ái Quốc ở Trung Quốc (1924 – 1925)

- Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc về Quảng Châu – Trung Quốc, liên lạc với những nhà yêu nước tại đây, lựa chọn thanh niên từ trong nước sang để tháng 6/1925 thành lập “Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên” nòng cốt là Cộng sản Đoàn.

+ Mở các lớp huấn luyện chính trị để đào tạo cán bộ cách mạng.

+ Tháng 6/1925, xuất bản báo Thanh niên.

+ Năm 1927 tác phẩm Đường kách mệnh ra đời.

+ Lựa chọn người đi học ở Liên Xô, Trung Quốc, đưa một số về nước hoạt động.

+ Đến tháng 5/1929, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã có tổ chức cơ sở ở cả nước, ngoài ra còn tổ chức được một số đoàn thể quần chúng như Công hội, Nông hội, Hội học sinh, Hội phụ nữ…

- Năm 1928,  Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên có chủ trương “vô sản hóa”, đưa hội viên vào nhà máy, hầm mỏ, đồn điền để rèn luyện, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lê-nin và lãnh đạo công nhân đấu tranh.