Bài 14. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại (từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917)
I. NHỮNG SỰ KIỆN LỊCH SỬ CHÍNH
Những sự kiện chính của lịch sử thế giới cận đại:
| Thời gian | Sự kiện | Kết quả |
| Tháng 8/1566 | Cách mạng Hà Lan | Lật đổ ách thống trị của vương quốc Tây Ban Nha |
| Từ năm 1640 - 1688 | Cách mạng tư sản Anh | Mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển, đem lại quyền lợi cho quý tộc mới và tư sản |
| Từ năm 1775 - 1783 | Cuộc chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ | Giành độc lập, Hợp chúng quốc Hoa Kì ra đời |
| Từ năm 1789 - 1794 | Cách mạng tư sản Pháp | Lật đổ chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển |
| Thập niên 60 của thế kỉ XVIII | Cách mạng công nghiệp | Máy móc ra đời |
| Tháng 2/1848 | Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản | Là văn kiện quan trọng của chủ nghĩa xã hội khoa học |
| Ngày 28/9/1864 | Quốc tế thứ nhất thành lập | Truyền bá học thuyết Mác |
| Năm 1871 | Công xã Pa-ri | Nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới |
| Cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX | Chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc. Phong trào công nhân quốc tế. Cách mạng 1905 - 1907 ở Nga. | Sự hình thành các công ty độc quyền. Các tổ chức chính trị độc lập của công nhân các nước ra đời. Quốc tế thứ hai. Thất bại. |
| Năm 1911 | Cách mạng Tân Hợi (Trung Quốc) | Thành lập Trung Hoa dân quốc |
| Tháng 1/1868 | Cuộc Duy tân Minh Trị | Nhật Bản phát triển tư bản chủ nghĩa |
| Từ năm 1914 -1918 | Chiến tranh thế giới thứ nhất | Thuộc địa được phân chia lại |
II. NHỮNG NỘI DUNG CHỦ YẾU
- Sự ra đời và phát triển của nền sản xuất mới – tư bản chủ nghĩa; mâu thuẫn giữa chế độ phong kiến với tư sản và các tầng lớp nhân dân ngày càng gay gắt dẫn tới những cuộc cách mạng tư sản.
+ Những cuộc cách mạng tư sản đầu tiên: Cách mạng Hà Lan thế kỉ XVI, Cách mạng tư sản Anh thế kỉ XVII và Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ thế kỉ XVIII đã tác động đến sự phát triển xã hội.
+ Cách mạng tư sản Pháp (1789 - 1794) là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất, có ảnh hưởng đến lịch sử châu Âu dù còn hạn chế.
+ Sau đó, nhiều cuộc cách mạng tư sản diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau ở nhiều nước, tuy kết quả không giống nhau nhưng đều đạt được mục tiêu là chủ nghĩa tư bản thắng lợi trên phạm vi thế giới, một số nước phát triển kinh tế chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa.
- Cùng với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản, sự xâm lược của thực dân phương Tây đối với các nước phương Đông được đẩy mạnh. Hậu quả sự thống trị của chế độ thực dân rất nặng nề và phong trào đấu tranh của nhân dân thuộc địa diễn ra sôi nổi.
- Cuộc đấu tranh của công nhân ở các nước tư bản ngày càng mạnh mẽ, Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời. Các tổ chức quốc tế của công nhân được thành lập.
- Văn học, nghệ thuật, khoa học – kĩ thuật phát triển.
- Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918):
+ Nguyên nhân: Sự phát triển không đồng đều của tư bản chủ nghĩa cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX đã làm thay đổi lực lượng giữa các nước đế quốc. Những cuộc chiến tranh giành thuộc địa đã diễn ra. Mâu thuẫn giữa các nước về vấn đề thuộc địa dẫn đến sự hình thành 2 khối quân sự kình địch nhau là Liên minh Đức, Áo - Hung và Hiệp ước Anh - Pháp - Nga. Hai khối này ráo riết chạy đua vũ trang, tích cực chuẩn bị chiến tranh để chia lại thuộc địa, làm bá chủ thế giới.
+ Diễn biến:
* Ngày 28/7/1914, Áo - Hung tuyên chiến với Xéc-bi.
* Ngày 1/8, Đức tuyên tuyên chiến với Nga; ngày 3/8 tuyên chiến với Pháp.
* Ngày 4/8, Anh tuyên chiến với Đức, chiến tranh bùng nổ và nhanh chóng thành chiến tranh thế giới.
* Lúc đầu, Đức tập trung lực lượng ở phía Tây nhằm đánh bại Pháp, Pa-ri bị uy hiếp. Nhưng ở phía Đông, quân Nga tấn công quân Đức cứu nguy cho Pháp, từ năm 1916, cả 2 phe ở thế cầm cự. Thời kì đầu, chiến tranh chỉ diễn ra giữa các khối nước châu Âu, sau đó lôi kéo nhiều nước ở các châu lục khác cùng tham gia.
* Từ mùa xuân năm 1917, chiến sự chủ yếu diễn ra ở mặt trận Tây Âu. Phe Hiệp ước phản công, phe Liên minh thất bại và đầu hàng.
* Ngày 7/11/1917, Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi, Nga rút khỏi chiến tranh.
* Tháng 7/1918, Anh - Pháp phản công.
* Tháng 9/1918, Anh - Pháp - Mỹ tổng tấn công, đồng minh của Đức đầu hàng.
* Ngày 9/11/1918, cách mạng Đức bùng nổ, lật đổ nền quân chủ.
* Ngày 11/11/1918, Đức hàng không điều kiện, Đức, Áo - Hung thất bại hoàn toàn.
+ Kết cục:
* Gây thảm họa cho nhân loại, chiến tranh làm 10 triệu người chết, 20 triệu người bị thương.
* Nhiều thành phố, làng mạc bị phá hủy; chiến phí 85 tỷ đô la.
* Các nước thắng trận thu lợi lớn, bản đồ thế giới được chia lại.
* Cao trào Cách mạng vô sản phát triển, nổi bật là Cách mạng tháng Mười Nga.
III. THỰC HÀNH
1. Năm sự kiện tiêu biểu nhất của lịch sử thế giới cận đại.
- Cách mạng tư sản Hà Lan (thế kỉ XVI) là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên, mở đầu thời kì lịch sử thế giới cận đại.
- Cách mạng tư sản Pháp (cuối thế kỉ XVIII) là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất, có ảnh hưởng lớn đến lịch sử châu Âu.
- Phong trào công nhân quốc tế (thế kỉ XIX - XX) là cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống giai cấp tư sản.
- Sự ra đời của chủ nghĩa Mác (những năm 40 của thế kỉ XX) là vũ khí đấu tranh của giai cấp công nhân thế giới.
- Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) là cuộc chiến tranh phi nghĩa cần tìm ra giải pháp để tránh lặp lại lần nữa.
2. Nội dung chính của lịch sử thế giới cận đại.
- Sự ra đời và phát triển của nền sản xuất mới - tư bản chủ nghĩa. Với hàng loạt các cuộc cách mạng tư sản diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, hệ thống chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi thế giới.
- Sự xâm lược của chủ nghĩa đế quốc và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước châu Á.
- Sự phát triển của phong trào công nhân quốc tế.
- Văn học, nghệ thuật, khoa học - kĩ thuật phát triển với hàng loạt các thành tựu lớn.
- Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) diễn ra để lại nhiều hậu quả nặng nề cho nhân loại.
