Bài 11. Luyện tập: Bảng tuần hoàn, sự biến đổi tuần hoàn cấu hình electron nguyên tử và tính chất của các nguyên tố hóa học
KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG
1. Cấu tạo bảng tuần hoàn
a) Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn: 3 nguyên tắc
- Các nguyên tố được sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử.
- Các nguyên tố có cùng số lớp electron trong nguyên tử được xếp thành 1 hàng (Chu kì).
- Các nguyên tố có số electron hóa trị trong nguyên tử như nhau được xếp thành 1 cột (Nhóm).
b) Ô nguyên tố
- Mỗi nguyên tố được xếp vào 1 ô gọi là ô nguyên tố.
c) Chu kì
- Mỗi hàng là 1 chu kì.
- Bảng gồm 7 chu kì:
+ Có 3 chu kì nhỏ: 1, 2, 3.
+ Có 4 chu kì lớn: 4, 5, 6, 7.
- Nguyên tử các nguyên tố thuộc 1 chu kì có số lớp electron như nhau.
- Số thứ tự của chu kì bằng số lớp electron của nguyên tử các nguyên tố trong chu kì đó.
d) Nhóm
- Nhóm A: Gồm chu kì nhỏ và chu kì lớn, từ IA $\rightarrow$ VIIIA.
+ Nguyên tố $s$ thuộc nhóm IA, IIA.
+ Nguyên tố $p$ thuộc nhóm IIIA $\rightarrow$ VIIIA.
- Nhóm B: từ IIIB $\rightarrow$ VIIIB và IB, IIB.
+ Nhóm B chỉ gồm các nguyên tố ở chu kì lớn.
+ Nguyên tố thuộc nhóm B là các nguyên tố $d$ và $f$.
2. Sự biến đổi tuần hoàn
a) Cấu hình electron của nguyên tử:
- Số electron ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố ở mỗi chu kì tăng từ $1 \rightarrow 8$ thuộc các nhóm từ IA $\rightarrow$ VIIIA. Cấu hình electron nguyên tử của các nguyên tố biến đổi tuần hoàn.
b) Sự biến đổi tuần hoàn tính kim loại, tính phi kim, bán kính nguyên tử và giá trị độ âm điện của các nguyên tố được tóm tắt trong bảng sau:
| Bán kính nguyên tử | Kim loại | Phi kim | Độ âm điện | |
| Chu kì (trái $\rightarrow$ phải) | Giảm | Giảm | Tăng | Tăng |
| Nhóm (trên $\rightarrow$ xuống) | Tăng | Tăng | Giảm | Giảm |
- Trong cùng chu kì (trái $\rightarrow$ phải):
+ Tính kim loại giảm, tính phi kim tăng.
+ Tính axit của oxit và hiđroxit tăng, tính bazơ giảm.
+ Bán kính nguyên tử giảm, độ âm điện tăng.
- Trong cùng nhóm A (trên $\rightarrow$ xuống):
+ Tính phi kim giảm, tính kim loại tăng.
+ Tính axit của oxit và hiđroxit giảm, tính bazơ tăng.
+ Bán kính nguyên tử tăng, độ âm điện giảm.
3. Định luật tuần hoàn
- Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.
