Vùng bờ biển phía nam bán đảo Ban-căng là nơi bắt đầu của lịch sử Hy lạp cổ đại. Những cư dân ở đây tự gọi mình là người Hy Lạp, con cháu của thần Hê-len, nói chung một ngôn ngữ. Thế kỉ VII TCN, người Hy Lạp đã lần lượt xây dựng nhiều thành bang lớn nhỏ, đưa đất nước của các vị thần trên đỉnh O-lim-pớt trở thành cái nôi của nền văn minh châu Âu hiện đại.

I. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

- Điều kiện tự nhiên tác động thế nào đến sự phát triển của Hy Lạp cổ đại?

+ Thời cổ đại, lãnh thổ Hy Lạp chủ yếu nằm ở phía nam bán đảo Ban-căng, các đảo trong vùng biển Ê-giê và miền ven biển phía tây Tiểu Á. Địa hình chủ yếu là đồi núi, đất đai khô cằn, chỉ thuận lợi cho trồng nho, ô liu.

+ Hy Lạp có nhiều khoáng sản như đồng, sắt, vàng, bạc, đặc biệt là đá cẩm thạch nên các nghề như luyện kim, làm đồ gốm, chế tác đá… có điều kiện để phát triển.

+ Khí hậu Hy Lạp ấm áp với nhiều ngày nắng trong năm, thuận lợi cho các hoạt động kinh tế và sinh hoạt văn hóa của người dân.

+ Hy Lạp có đường bờ biển dài, có hàng nghìn đảo nhỏ thuận tiện cho giao thương, buôn bán. Bờ biển phía đông khúc khuỷu, nhiều vũng vịnh kín gió, tạo nên các cảng tự nhiên.

- Vai trò của cảng biển Pi-rê đối với sự phát triển của kinh tế Hy lạp cổ đại.

Pi-rê là cảng biển nổi tiếng nhất của Hy Lạp cổ đại, trung tâm buôn bán của tất cả các thành bang thời bấy giờ. Từ cảng Pi-rê, người Hy Lạp đem hàng hóa giao thương khắp Địa Trung Hải, tới tận vùng Biển Đen.

II. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC THÀNH BANG

- Cơ cấu tổ chức của nhà nước thành bang A-ten.

+ Hy Lạp cổ đại bao gồm nhiều thành bang độc lập. Mỗi thành bang có lãnh thổ, quân đội, luật pháp, đồng tiền riêng và có hình thức tổ chức nhà nước khác nhau, tiêu biểu nhất là hình thức nhà nước dân chủ ở A-ten.

+ Vào thế kỉ V TCN, nhà nước A-ten gồm 4 cơ quan chính: Đại hội nhân dân, Hội đồng 10 tướng lĩnh, Hội đồng 500 và Tòa án 6000 người.

- Nền dân chủ của A-ten.

+ Quyền lực cao nhất thuộc về Đại hội nhân dân, gồm tất cả các nam công dân từ 18 tuổi trở lên, có quyền bầu cử, giám sát, bãi miễn các viên chức trong bộ máy nhà nước qua hình thức bỏ phiếu bằng vỏ sò.

+ Vào thời đại Pê-ri-clét, A-ten còn thực hiện chế độ bổ nhiệm bằng bốc thăm, trả lương cho viên chức nên những người nghèo cũng có thể tham gia chính quyền.

III. NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HÓA TIÊU BIỂU

- Trên cơ sở tiếp thu chữ cái của người Phê-ni-xi, người Hy Lạp sáng tạo ra hệ thống chữ viết gồm 24 chữ cái.

- Nhờ sớm có chữ viết, nhiều tác phẩm văn học như hai bộ sử thi I-li-át và Ô-đi-xê của Hô-me được lưu lại cho đời sau, góp phần đặt nền móng cho văn học phương Tây. Nhiều vở kịch của các tác giả Ê-sin, Xô-phốc, Ơ-ri-pít đến nay vẫn được trình diễn, dựng thành phim.

- Hy Lạp là quê hương của nhiều nhà khoa học nổi tiếng. Về toán học có Ta-lét, Pi-ta-go, Ơ-clít, Ác-si-mét; về sử học có Hê-rô-đốt, Tuy-xi-dít; về triết học có Xô-crát, Pla-tông, A-ri-xtốt… Những thành tựu của họ đã góp phần đặt nền móng cho khoa học phương Tây nói riêng và thế giới nói chung.

- Nhiều di tích kiến trúc và điêu khắc của Hy Lạp cổ đại vẫn còn đến ngày nay. Đó là đền Pác-tê-nông, đền A-tê-na, nhà hát Đi-ô-ni-xốt của A-ten hay những tác phẩm về điêu khắc như tượng thần Dớt, tượng nữ thần A-tê-na, tượng Vệ nữ thành Mi-lô…

- Hy Lạp còn nổi tiếng với những chiếc bình gốm. Đó thực sự là các kiệt tác nghệ thuật hoàn hảo, được coi là những “bộ sử” phản ánh lịch sử và muôn mặt của đời sống Hy lạp cổ đại.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

Luyện tập

1. Những ngành kinh tế nào có thể phát triển mạnh ở Hy Lạp cổ đại? Tại sao?

- Những ngành kinh tế phát triển mạnh tại Hi Lạp cổ đại gồm: thủ công nghiệp (luyện kim, làm đồ gốm, chế tác đá...), thương nghiệp đường biển.

- Nhờ có nhiều khoáng sản như đồng, sắt, vàng, bạc, đá cẩm thạch nên các ngành nghề luyện kim, làm đồ gốm, chế tác đá… rất phát triển. Với ưu thế có đường bờ biển dài, phía đông khúc khuỷu, nhiều vũng vịnh kín gió tạo nên các cảng biển tự nhiên nên thuận tiện cho giao thương buôn bán.

2. Theo ước tính, vào thế kỉ V TCN, ở thành A-ten có khoảng 400000 dân, trong đó đàn ông có quyền tự do có quyền công dân chỉ khoảng 30000 người. Hãy tính xem có bao nhiêu phần trăm dân số có quyền công dân trong nhà nước dân chủ A-ten?

Dân số có quyền công dân trong nhà nước dân chủ A-ten là: 30000 : 400000 x 100 = 7,5%.

Vận dụng

3. Quan sát logo của tổ chức tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục của Liên hợp quốc (UNESCO), hãy cho biết: Logo đó được lấy ý tưởng từ công trình kiến trúc nổi tiếng nào của Hy Lạp cổ đại?

UNESCO lấy ý tưởng từ hình ảnh mô phỏng mặt tiền của Đền Thờ Pác-tê-nông làm logo.